İKTİDAR VE MEŞRUİYET - PowerPoint Presentation

Slide1

İKTİDAR VE MEŞRUİYET

…..

Slide2

Bize hakim olan iktidarın, bizden fazla sadece bir şeyi var: o da, bizi yönetmek için ona vermiş olduğumuz üstünlük

E de La

Boetie

Slide3

İktidar ve Meşruiyet İlişkisi

İktidar siyasetin anahtar kavramıdır. Meşruiyet ise bu anahtarın şifresidir. Fizik için enerji, ekonomi için para ne ise siyaset için de iktidar odur. İktidarın içinde bulunan sihirli güç ise meşruiyettir. İktidarı, toplum için kabul edilebilir kılan hayati unsur meşruiyettir.

Slide4

İktidarın Doğası:

İktidar, başkalarına istediğini yaptırabilme gücüdür. İktidar yerine, etkileme, kontrol etme, hakim olma, yönetme kelimeleri de duruma göre kullanılmaktadır. Başkalarına istediğinizi zorla veya ikna ederek yaptırabilirsiniz.

İktidar, hayatın her alanında karşımıza çıkmaktadır. Evde babanın sözünün geçmesi, derste hocanın otoritesi, askerde komutanın emirleri, bir devlet dairesinde amirin memurlar üzerindeki kontrolü vb ilişkiler birer iktidar biçimidir.

Slide5

Konumuz siyasi iktidar olduğundan, siyasi iktidar devletin sahip olduğu yetkileri kullanan ayrıcalıklı ve üstün bir gücü ifade etmektedir. Bu yüzden diğer iktidar türlerinden farklı olarak bir ülkedeki en üstün iradeyi ve bütün insanlar üzerinde hüküm sahibi olmayı göstermektedir.

O zaman; siyasal iktidar dediğimiz zaman devlete ait özel yetkileri, bütün ülke sathında ve bütün insanlar üzerinde kullanan gücü kastetmiş oluyoruz.

Slide6

Devletin varlık sebebi düzeni sağlamak, adaleti dağıtmak, ülkeyi ve insanları korumaktır. Ülkeyi korumak için “kuvvet” veya “zor”, düzeni sağlamak ve sürdürmek için ‘iktidar’ adaleti dağıtmak için de bu iktidarın yasalara ve halkın rızasına uygun davranması yani meşru olması gerekir.

Slide7

Kurucu ve Kurulu İktidar

“Kurucu iktidar”

, devletin temel hukuk düzenini kuran, siyasi iktidarın hangi organlar eliyle ve ne şekilde kullanılacağını belirleyen, herkes için bağlayıcı üstün anayasa normları koyan iktidardır.

“Kurulu iktidar”

ise, kaynağını ve yetkilerini anayasadan alan, onun koyduğu sınırlar içinde kullanan, toplum içinde cari olan en üstün iktidardır. Ancak her istediği kararı alamaz, her istediği emri veremez; kendisini bağlayan anayasa ve hukuk kuralları buna engel olur.

Slide8

Bazı anayasalarda yer aldığı şekilde, 82 Anayasamızda, 4.madde, Anayasanın değiştirilemeyecek ve değiştirilmesi teklif bile edilemeyecek ilk üç maddeye atıfta bulunmaktadır.

Bu durum, Cumhuriyeti kuran “kurucu iktidar” ile açıklanmaktadır. Kısaca, kurulu iktidar hiçbir şekilde kurucu iktidarın koyduğu bu kuralları değiştiremez.

Slide9

Meşruiyet Nedir?

En basit anlamıyla meşruiyet; GEÇERLİLİK, YASALLIK, DİNÎ VE KANUNÎ DURUMLARA UYGUNLUK, HUKUKEN KENDİSİNE DEĞER VERİLME anlamlarına gelmektedir.

Meşruiyet, geçerli olma, kanuna uyma, meşru olan; yasak olmayan demektir.

Herkes tarafından kabul edilmiş, geçerlilik kazanmışlığa meşruiyet denir.

Slide10

Meşruiyet kelimesinden türeyen

“meşrutiyet”

ise; anayasalcılık anlamına gelmektedir. Meşrutiyet, hak ve yetkilerin anayasa tarafından belirlendiği, kral ya da hükümdarın hareket alanının parlamento tarafından sınırlandırıldığı ve yetkilerin krallık ile parlamento arasında paylaşıldığı yönetim biçimidir.

Slide11

Meşruiyetin özellikleri

Meşruiyet, siyasal iktidarın varoluş sebebini belirleyen en önemli üst anlam dünyasıdır.

Siyasal iktidarın varlık sebebi ve devam etmesinin tek güvencesidir.

Siyasal iktidarın yasa, emir ve eylemlerinin toplum gözünde kabul görüp uyulmasının tek dayanağıdır.

Meşruiyet, hem toplumun hem de siyasal iktidarın bağlı kaldığı bir üst sözleşmedir ki, bu durum her iki alanın da karşılıklı rıza üzerinde var olmasını ve sürekliliğini sağlamaktadır.

Slide12

Meşruiyet-İktidar Bağıntısı:

Meşruiyet, bir iktidarın rızaya dayanmasını ifade eder. Bu rıza, genel bir uzlaşmanın eseri ise buna

oydaşma

(

consensus

) adı verilir. İktidar ile otorite arasındaki fark da meşruiyetten kaynaklanır. Çıplak bir gücü insanlar üzerinde hükmeden otoriteye dönüştürmek için meşruiyet gerekir. Bu yüzden otorite kelimesi bazen meşru iktidar anlamında veya doğrudan otorite yerine kullanılır.

Slide13

Meşruiyet, iktidar ile birey arasındaki ilişkinin dayandığı prensipleri gösterir. “Bu iktidar meşrudur?” dedikten sonra “Çünkü” diye söze devam edip, bu iktidara meşruiyetini veren prensibi ifade ederiz.

Bu iktidar meşrudur------Neden----Çünkü halkın oyuna dayanmaktadır… Çünkü yönetilen nazarında kutsaldır----vs……

Slide14

Otorite ve Otoriter arasındaki ilişki

Otorite ve otoriter kelimeleri birbirine zıt anlamları olan kavramlardır. “otoriter” kelimesi, iradesini zorla başkalarına kabul ettirmeye çalışan kişileri ifade eder. Otoriter rejimler de doğal olarak halkın rızasına dayanmayan, daha çok gücü kullanan yönetimler için kullanılır. Otoriter yönetim, bütün toplumsal hayatı kuşatan bir ideoloji ile desteklenirse buna “totaliter” yönetim denir. Çağrışım yapacak bir diğer kelime ise ‘otokrasi’

dir

. “Otokrasi, hiçbir kurala bağlı olmayan tek kişi yönetimine denmektedir. Bu yönetimin kerameti, o tek kişinin kendindedir.

Slide15

Otorite

ise Otoriter kavramının tam tersi anlamında olup gücü kullanan

mercii’nin

meşru olduğu yasal iktidar anlamına gelmektedir. Burada iktidar sahibi meşruiyetin halkın, yönetilenin rızasından almaktadır

.

Yasal, meşru gücü ifade eden otorite kavramı anayasal

monark

, meşruti monarşi gibi tek kişi tarafından yönetilen sistemlerde de aynı anlama gelmektedir.

Slide16

Weber’e

Göre Otorite ve Meşruiyet Tipleri

Otorite ve meşruiyetin farklı tiplerini

Max

Weber

3 başlık altında sınıflandırmıştır. Bu sınıflandırma, iktidara gönüllü olarak boyun eğenlerin farklı meşruiyet gerekçelerini ve dolayısıyla farklı otorite tiplerini açıklamaktadır.

Weber’e

göre otoritenin 3 ayrı kaynağı vardır.

Slide17

I. Karizmatik Otorite

Karizmatik otorite, bir kişinin olağanüstü özelliklere ve yeteneklere sahip olduğu inancına dayanır. Bu inancın mantıkla açıklanan bir tarafı yoktur. Karizmatik liderler için sıralanan “kaderin belirleyicisi”, tanrı tarafından görevlendirilmiş kişi, “insanüstü varlık” nitelendirmelerin hiçbir akli gerekçesi yoktur.

Slide18

Daha çok sıradan insanların insanların kişiliklerinde bulamadıkları nitelikler karizma olarak beğeni ve kabul görür. Dolayısıyla, karizma, bir kişinin objektif olarak sahip olduğu özellikler değil, toplumun ona atfettiği, yakıştırdığı özelliklerdir. Genelde insanların çaresizce içinde bulundukları kötü koşullarda, kendilerini mucizevi bir şekilde kurtaracak bir insan arayışları sonunda karizmatik lider ortaya çıkar.

Karizmatik otorite tipinin işleyiş şekli

Lidere Kayıtsız Bağlılıktır. Örnek olarak: Lider, Devrimci Lider. (Hitler örneğinde olduğu gibi)

Slide19

II. Geleneksel Otorite

Toplumda oluşmuş gelenekler bir iktidara itaatin gerekçesini oluşturuyorsa

Weber

bu otoriteye “geleneksel otorite” adını vermektedir. Eski alışkanlıkların kutsallaştırdığı ilkeler iktidarın kaynağında yer alır.

Geleneksel otoritenin en tipik örneği,

Patrimonyal

otoritedir. Bu otorite tipinde yönetenlerle yönetilenler arasındaki ilişki baba ile aile çocukları arasındaki ilişkiye benzetilmektedir. Babanın çocukları üzerindeki otoritesi hem koruyucu, hem cezalandırıcı ve hem de ödüllendirici bir güce itaat etmeyi ifade eder.

Slide20

Patrimonyal

otoriteye sahip kral, şef, veya parti lideri tebaasına hem ödül vermekte, onların refahıyla ilgilenmekte hem de cezalandırıp onları hizaya çekmektedir. Ancak bu ceza ve ödülün sınırlarını da yine gelenekler belirlemektedir.

Geleneksel otorite sahibi gücünü geleneklerden aldığı için gücünün kaynağı olan bu gelenekleri yaşatmak ve korumak zorundadır.

Geleneksel otorite tipinin işleyiş şekli Gelenek ve

Alışkanlıklar’a

bağlılıktır. Geleneksel otoriteye örnek olarak ise Monarşi verilebilir.

Slide21

III.Yasal- Rasyonel (Ussal) Otorite

Yasalara dayanmak ve yasaları uygulamakla görevli olan modern devletin otoritesi yasal-ussal otorite tipidir. Bu otorite tipi, iktidar sahibinin gücünü yasalardan almasından ve yasalara uygun davranmasından aldığı inancına dayanır.

Bürokraside amirin memurları üzerindeki otoritesi böyle bir otoritedir. Amir yetkisini kanundan alır. Memurun ona itaat etmesi yine kanunların gereğidir.

Slide22

Yasal ve rasyonel otorite tabiatı gereği formel, gayrı şahsi bir otoritedir. Gücü kullanan, kişi değil bir makam veya bir yetkidir. Kişinin özellikleri değil, herkes için aynı kuralı uygulaması, rasyonel bir ihtiyacı karşılaması önemlidir. Aslında itaat edilen bir kişi değil, kuralların kendisidir. Bu kurallar ise mutlaka akıl ile açıklanabilen ve akli sebeplere dayanan kurallar olmalıdır. Günümüzün otorite anlayışı bütünüyle yasal-rasyonel otorite tipine dayanmaktadır.

Yasal-rasyonel otorite tipinin işleyiş şekli kurallara ve prosedürlere bağlılıktır. Örnek olarak Bürokrasi ve modern devlet gösterilebilir.

Slide23

Weberci

Otorite Tipleri

TİP

İŞLEYİŞİ

ÖRNEK

GELENEKSEL

GELENEK VE ALIŞKANLIKLAR

MONARŞİ

KARİZMATİK

LİDERE

KAYITSIZ BAĞLILIK

LİDER-DEVRİMCİ LİDER

YASAL-RASYONEL

KURALLAR

VE PROSEDÜRLER

BÜROKRASİ-MODERN DEVLET

Slide24

Jean

Bodin

(1530-1596) ve EGEMENLİK

Fransız düşünce adamı olan Jean

Bodin

düşüncesinin eksenini kiliseye karşı kralın mutlak iktidarının savunması oluşturmaktadır. Egemenlik kavramını ilk defa formüle eden ve onu sistemleştirerek bir teori haline getiren düşünür Jean

Bodin’dir

.

Egemenlik, “en üstün hükmetme gücü” olarak tanımlanmaktadır. Jean

Bodin’in

1576’ da kaleme aldığı

“Devletin Altı Kitabı”

isimli eseri ile siyasi düşünceye giren bu kavram, siyasi iktidarı tekleştirme ve en üste yerleştirme amacına hizmet etmek için üretilmiştir.

Slide25

Egemenlik,

tektir, mutlaktır, sınırsızdır, devredilemez ve bölünemez.

Bodin’e

göre egemenlik devletin mutlak ve sürekli gücüdür. Mutlak olması, güç işlev ya da süre açısından sınırlanmaması anlamına gelmektedir. Yani bir ülkede sadece tek bir egemen olabilir ve egemen kudret bölünemeyeceği gibi başkasına da devredilemez.

Slide26

Sözlük

Patrimonyal

Yönetim:

Tek kişide geleneklere dayalı mutlak yönetim.

Meşruluk:

Mevcut sistemin hukuki yapısına, kanun ve kurallarına uygunluk; yürürlükteki yasalarla çelişkiye düşmemek.

Hukukun Üstünlüğü:

Bir kişinin iradesi ile belirlenen bir düzenin (

rule

of

man

) karşısına, bu bir kişinin üstün iradesinin yerine kuralları koyan bir düzeni (

rule

of

law

) ifade eder. Hükümetlerin, kamusal güçlerini kullanırken yasaları gözeterek ve vatandaşlara karşı adil ve eşit biçimde muamele etmelerinin gerekliliği, evrensel olarak kabul görmüş hukukun üstünlüğünün ahlaki içeriğini oluşturur.