Arterial hipertenziya Ə.Əliyev adına AzDHTİ - PowerPoint Presentation

basidell . @basidell

421 views
Uploaded On 2020-11-06

Arterial hipertenziya Ə.Əliyev adına AzDHTİ - PPT Presentation

Kardiologiya kafedrası Dosent AFZeynalov Arterial hipertenziya Sistolik arterial təzyiq 140 mm cs və daha çox vəvə ya diastolik arterial təzyiq 90 mm cs və daha çox olan hala arterial hipertenziya deyilir ID: 816047

risk st

Link:

Copy

Embed:

<iframe width="560" height="315" src="https://www.docslides.com/embed/816047" frameborder="0" allowfullscreen></iframe>

Download Presentation from below link

Download The PPT/PDF document "Arterial hipertenziya Ə.Əliyev adına ..." is the property of its rightful owner. Permission is granted to download and print the materials on this web site for personal, non-commercial use only, and to display it on your personal computer provided you do not modify the materials and that you retain all copyright notices contained in the materials. By downloading content from our website, you accept the terms of this agreement.

Presentation Transcript

Slide1

Arterial hipertenziya

Ə.Əliyev adına AzDHTİ

Kardiologiya kafedrası

Dosent A.F.Zeynalov

Slide2

Arterial

hipertenziya

Slide3

Sistolik arterial təzyiq 140 mm c.s. və daha çox və/və ya diastolik arterial təzyiq 90 mm c.s. və daha çox olan hala arterial hipertenziya deyilir.

Lakin aşağıdakı şərtlər nəzərə alınmalıdır:

1 ) arterial təzyiq (AT) müxtəlif vaxtlarda, sakit şəraitdə, ən azı üç dəfə ölçülməlidir;

2) həmin müddətdə xəstə AT-yə təsir göstərən dərman vasitəsi qəbul etməməlidir.

Tərif

Slide4

Mədəciklərdən arteriyalara qovulan qanın arteriya divarina göstərdiyi təzyiqdir

Arterial təzyiq

Slide5

Sistolik qan təzyiqi

Mədəcik sistolası zamanı ürəyin periferiyaya qovduğu qanın arteriya divarına etdiyi təzyiqdir

Diastolik qan təzyiqi

Mədəcik diastolası zamanı damar divarının qana qarşı göstərdiyi müqavimətdir

Slide6

Qan təzyiqinin səviyyəsinə görə

JNC 7 sinifləndirməsi

Kateqoriyalar

Sistolik (mm Hg)

Diastolik (mm Hg)

Normal

< 120

< 80

Prehipert

enziya

120-139

ya 80-89

I dərəcə

hipertenziya140-159Və ya 90-99II dərəcə hipertenziya> 160Və ya > 100

JNC 7 – Complete Version: Hypertension 42

1206

1252

2003

Slide7

Slide8

Qan təzyiqi səviyyələrinin təyini və təsnifatı ( ESC təsnifatı )

Sistolik

Diastolik

Optimal

<120

<80

Normal

<130

<85

Yüks

k-normal

130-139

Və ya85-89I hipertenziya140-159Və ya90-99II hipertenziya160-179Və ya

100-109

III hipertenziya

>180

>110

Tədric olunmuş sistolik hipertenziya

>140

Və

<90

Slide9

Qeyd:

sistolik arterial təzyiq (SAH) bir dərəcədə, diastolik arterial təzyiq (DAH) digər dərəcədə olarsa, risk qrupu formalaşdırılarkən yüksək göstərici götürülür.

Təcrid olunmuş sistolik hipertenziya (TOSH) qeyd olunan dərəcələrə uyğun olaraq I, II, III kimi təsniflənməlidir, bu zaman diastolik təzyiq 90 mm c.s.-dan aşağı olmalıdır.

TOSH – I – SAT – 140-159 mm c.s., DAT <90 mm c.s. TOSH – II – SAT – 160-179 mm c.s., DAT <90 mm c.s. TOSH – III – SAT – ≥180 mm c.s., DAT <90 mm c.s.

Slide10

I 10

Essensial (birincili) hipertenziya I 11

Başlıca olaraq ürəyin zədələnməsi ilə gedən hipertoniya xəstəliyi

I 11.0 (Durğunluq) ürək çatışmazlığı ilə müşayiət olunan, başlıca olaraq ürəyin zədələnməsi ilə gedən hipertoniya xəstəliyi I 11.9

(Durğunluq) ürək çatışmazlığı olmadan başlıca olaraq ürəyin zədələnməsi ilə gedən hipertoniya xəstəliyi

XBT-10 ÜZRƏ TƏSNİFATI

Slide11

I 12

Başlıca olaraq böyrəklərin zədələnməsi ilə gedən hipertoniya xəstəliyi I 12.0

Böyrək çatışmazlığı ilə müşayiət olunan, başlıca olaraq böyrəklərin zədələnməsi ilə gedən hipertoniya xəstəliyi

I 12.9 Böyrək çatışmazlığı olmadan, başlıca olaraq böyrəklərin zədələnməsi ilə gedən hipertoniya xəstəliyi I 13

Başlıca olaraq ürəyin və böyrəklərin zədələnməsi ilə gedən hipertoniya xəstəliyi

I 13.0

(Durğunluq) ürək çatışmazlığı ilə müşayiət olunan, başlıca olaraq ürəyin və böyrəklərin zədələnməsi ilə gedən hipertoniya xəstəliyi

XBT-10 ÜZRƏ TƏSNİFATI (ardı)

Slide12

I 13.1

Böyrək çatışmazlığı ilə müşayiət olunan, başlıca olaraq böyrəklərin zədələnməsi ilə gedən hipertoniya xəstəliyi I 13.2

Başlıca olaraq ürəyin və böyrəyin zədələnməsi ilə gedən, (durğunluq) ürək çatışmazlığı və böyrək çatışmazlığı ilə müşayiət olunan hipertoniya xəstəliyi

I 13.9 Başlıca olaraq ürəyin və böyrəyin zədələnməsi ilə gedən dəqiqləşdirilməmiş hipertoniya xəstəliyi I 15

İkincili hipertenziya

I 15.0

Renovaskulyar hipertenziya

I 15.1

Böyrəyin digər zədələnmələri nəticəsində baş verən ikincili hipertenziya

XBT-10 ÜZRƏ TƏSNİFATI (ardı)

Slide13

Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) verdiyi məlumata görə d

ünyada 1 milyar

insan (4

nəfərdən

1’i) hipert

enziya xəstəsidir

Her 8 ölümd

n 1’i

hipertenziya səbəbli

dir.

Bütün

dünyada 600 milyon hipe

rtenziya xəstəsi

İ keçirtmək riski ilə qarşı-qarşıyadır.Hipertenziya xəstələrində iflic riski 4 dəfə, ürək çatmamazlığının əmələ gəlmə riski 3 dəfə çoxdur.Epidemiologiya

Slide14

Bakı şəhərində aparılan müayinələr göstərir ki,

20-59 yaş qruplu

kişilər arasında 26.6 %

qadınlar arasında 32.6 % hipertoniya xəstəliyi aşkar olur.

İlk dəfə aşkar olunan arterial hipertenziya Bakıda

46 %

təşkil edir.

Epidemiologiya

Slide15

Kardiovaskulyar

xəstəlik riski 115/75 mm Hg’dan

tibar

qan təzyiqində

r 20/10 mm Hg artış ile

2 dəfə artır

55 yaşına

qədə

r normotenziv olan şəxsdə həyat boyu hipertenziya əmələ gəlmə riski %90’dır.

Slide16

Arterial

hipertenziya

nın yayılmasında 1/3 qanunu var.Bütün hipertoniklərin 1/3də A/T ilk dəfə aşkar olunur.Öz xəstəliyini bilənlərin 1/3 müalicə alır.Müalicə alanların 1/3 də müalicə adekvat olur.

Slide17

Hipert

enziya, birinci

(primer, idiopatik, essensia

l) ve ikinci

(sekonder) olarak ikiye ayrılır.

Birincil

hipert

enziya

%95

İkin

cil

i hipertenziya %5 təşkil edir və bunun çox hissəsi böyrək səbəblidir

Slide18

Hipert

enziya uzun

illər

əlamətsiz və ya fəsadsız olaraq davam edə bilər

. Bu

zaman tək əlamət

arterial qan təzyiqinin

yüks

olmasıdır.

Ciddi

fəsadlar

uzun

illər

sonra

da ortaya çıxa bilər.Əlamətsiz müddətdə xəstəyə müalicəni mənimsətmək çətin olur.Bu səbəblə yüksək qan təzyiqinin müalicəsində xəstənin müalicəyə uyumluluğu çox önəmlidir.

Slide19

etiopatogenez

Slide20

Arteri

qan təzyiqini əmələ gətirən faktorlar

, dəqiqəlik həcm (

cardiac

output) v

damar

müqaviməti

dir

Hipertenziyanı əmələ gətirən səbəb nə olursa olsun

, bu iki fakt

n biri ya da h

ər ikisinde artış olmalıdır.Dəqiqəlik həcmi - vurğu həcmi (stroke volum) və ürək döyüntülərin hasili müəyyən edir.Damar müqavimətini isə - damarın diametri, damar divarının quruluşu ve damar saya əzələlərinin tonusu kimi faktorlar müəyyənləşdirir.Vurğu həcminə ön yük, son yük ve ürəyin yığılma gücü təsir edərkən, damar saya əzələlərinin tonusunu isə nevroloji, humoral, miogenik ve lokal damar faktorları təyin edir.

Slide21

Hipertenziyanın etiologiyasında ən önəmli faktorlardan biri

genetik faktorlardır.

Hipertenziya

ailəvi bir xüsusiyyət

göst

rir. Epidemioloji

tədqiqatlar

genetik fakt

hipertenziyanın əmələ gəlməsində

%30-60

kimi önəmli dərəcədə rol oynadığı göstərmişdir. Bir neçə genin təsir etdiyi tədqiqatçılar tərəfindən söylənilir.

Slide22

Hipertenziya etilogiyasinda

digər amillərdən hipernatriemiya

Duz istifadəsi yüksək olan əhali arasında hipertenziyanın çox rast gəlməsi

duz istifadəsinin azaldılması zamanı arterial təzyiq rəqəmlərində enmənin olması hipertenziyanın etiologiyasında duz faktorunun olmasını ortaya qoyur.

Günlük 1.15 gr’dan daha az

natrium istifadə edən topluluqlarda

hipert

enziya azdır yaxud yoxdur və bu zaman yaşla əlaqədar olaraq artması gözlənilən qan təzyiqində də artış görülmür.

Slide23

Bildiyimizə

görə

həddən çox natrium qəbul edilməsi maye həcmini və ön yükü artırır və bu yolla dəqiqəlik həcm artmış olur.Nəticədə qan təzyiqi artmış olur.

Lakin natriumun yüksək qan təzyiqin etiologiyasındakı rolunu bununla sərhədləndirmək olmaz

Slide24

Normal

insanlarda

qan təzyiqi

yüksəldiy

ind

böyrəklərdən natrium və suyun atılması

artar,

maye hə

cmi azal

r v

təzyiq normala qayıdar

(

təzyiq natriurezi). Bu mexanizmdə hər hansı maneə olarsa qan təzyiqi yüksələ bilər.Natriumun çoxluğu həmçinin damar reaktivliyinə də təsir edərək arterial təzyiqi yüksəldə bilər.

Slide25

Renin-Angioten

zin-Aldesteron Sistemi (RAAS):

Renin,

yukstaglomerulyar (YG) hüceyrələrdən prorenin olara

intez olunur.

Bu hüc

ələr

Henle’nin çı

ilgəyində

macula densa h

üceyrələrinə

və glomerulun mərkəzindəki mezangiyal hüceyrələrə yaxındırlar və burada YG aparatı əmələ gətirir.Böyrək qan damarlarına aktiv renin ifraz edir. Prorenin böyrəkdənkənar toxumalar tərəfindən ifraz olunsa da reninə çevrilə bilməzlər.Bu səbəblə plazmada renin səviyyəsi böyrəklər tərəfindən təyin olunur.

Slide26

Renin

qaraciyərdən ifraz olunan angiotenzinogeni Angiotenzin I -ə çevirir.

Angiotenzin -1 angiotenzinçevirici ferment vasitəsilə Angiotenzin -2 yə çevrilir.

AÇF damar genişləndirici olan bradikinini isə inaktivasiya edir

. A

ÇF

bütün or

anların damar

yatağında və xüsusilə ağciyər damar yatağında

bol

olur.

Angiotenzin-2 böyrəküstü vəzi korteksindən

aldesteron

ifraz etdirən

ə periferik damar müqavimətini artıran güclü bir damar daraldıcıdır. Renin ifraz olunmasına təsir edən 3 faktor vardır:1. Macula densaya gələn natriumun azalması,2. Glomerul afferent arteriollardakı təzyiqin azalması,3. 1 simpatik aktivasiya.

Slide27

Bütün xəstələr təkcə AH-nin dərəcələrinə görə deyil, həm də

müxtəlif risk amillərinin olmasına,

hədəf orqanlarnın subklinik zədələnməsinə və yanaşı xəstəliklərin mövcudluğuna görə və

bunlardan asılı olan ümumi ÜD riskinin olmasına görə

müxtəlif siniflərə bölünürlər

ÜMUMİ ÜRƏK-DAMAR RİSKLƏRİ

Slide28

Ümumi risk

dedikdə, 10 il ərzində mütləq olaraq ÜD patologiyasının (ÜİX, Mİ, insult, qəfləti ürək ölümü, laylanan aorta anevrizmi və s.) baş vermə ehtimalı nəzərdə tutur

Ümumi ÜD riskinin

aşağı, orta, yüksək və çox yüksək dərəcəli kateqoriyalara bölünür.

“Əlavə risk”

orta götürülən ÜD ağırlaşmaları və ölüm riskinə əlavə olan risk deməkdir

Slide29

Risk amilləri

Sistolik və diastolik AT-nin səviyyəsi

Nəbz təzyiqinin səviyyəsi (yaşlılarda)

Yaş amili (K55 yaş; Q



65 yaş)

Tütünçəkmə

Dislipidemiya

Acqarına qan plazmasında qlükozanın 5,6-6,9 mmol/l (102-125 mq/dl) çox olması

Qlükozaya qarşı tolerantlığın pozulması

Abdominal piylənmə

Ailə anamnezində erkən ÜD xəstəlikləri

Slide30

Şəkərli diabet

--Təkrar ölçülmələrdə acqarına qan plazmasında qlükozanın artması ( ≥7 mmol/l (126 mq/dl və çox))

- Şəkər yüklənməsindən sonra qan plazmasında qlükoza ≥11,0 mmol/l (198 mq/dl və çox)

Metabolik sindrom

5 risk amilindən üçünün mövcud olması:

- abdominal piylənmə

- acqarına qan plazmasında qlükozanın artması

- arterial təzyiq 135/85 mm c.s. və yuxarı

- yüksək sıxlıqlı lipoproteidlər (YSLP) xolesterinin aşağı olması

triqliseridlərin (TQ) səviyyəsinin artması

Slide31

Hədəf orqanlarının subklinik zədələnmələri

Sol mədəciyin

hipertrofiyası Periferik arteriyaların zədələnməsi

- yuxu arteriyalarının divar qalınlığının artması;

- böyük damarların sərtliyinin artması;

- periferik arteriyaların

zədələnməsi

Böyrəklərin subklinik zədələnməsi

- qan plazmasında kreatinin səviyyəsinin mülayim artması

- kreatinin klirensinin mülayim azalması:

- mikroalbuminuriya

Slide32

Təsdiq olunmuş ÜD və ya böyrək xəstəlikləri



Beyin-damar xəstəlikləri:

- keçici kəskin işemik pozulma- işemik insult- beyinə qansızma



Ürək xəstəlikləri

- stenokardiya

- miokard infarktı

- koronar revaskulyarizasiya

- ürək çatışmazlığı



Böyrək xəstəlikləri

- diabetik nefropatiya

- böyrək çatışmazlığı (qan zərdabında kreatininin artması)

133 mkmol/

l Q >= 124 mkmol/l - proteinuriya ≥300 mq/24 saat Periferik arteriyaların xəstəlikləri Ağır retinopatiya ( hemorragiya; ekssudatlar və ya görmə sinirinin ödemi)

Slide33

Ürək-damar riskinin stratifikasiyası

Arterial təzyiqin səviyyəsi, mm c.s.

Digər risk amilləri, OZ (orqanların simptomsuz zədələnməsi) və ya digər xəstəliklər

Normal AT SAT 120-129 və ya DAT 80-84

Yüksək normal AT SAT 130-139 və ya DAT 85-89

I AH SAT 140-159 və ya DAT 90-99

II AH SAT 160-179 və ya DAT 100-109

III AH SAT≥180 və ya DAT≥110

Risk amillərinin olma

sı

Əhəmiyyət kəsb etməyən risk

Aşağı əlavə risk

Orta əlavə risk

Yüksək əlavə risk

Risk - 0Risk - 0Risk - IRisk – IIRisk - III

1-2 risk amili

Aşağı əlavə risk

Risk – I

Aşağı əlavə risk

Risk - I

Orta əlavə risk

Risk - II

Orta əlavə risk

Risk – II

Çox yüksək əlavə risk

Risk - IV

3 və daha çox risk amilləri, metabolik sindrom, OZ və ya diabet

Orta əlavə risk

Risk - II

Yüksək əlavə risk

Risk - III

Yüksək əlavə risk

Risk - III

Yüksək əlavə risk

Risk – III

Çox yüksək əlavə risk

Risk – IV

Təsdiq olunmuş ÜD və ya böyrək xəstəlikləri

Çox yüksək əlavə risk

Risk - IV

Çox yüksək əlavə risk

Risk - IV

Çox yüksək əlavə risk

Risk - IV

Çox yüksək əlavə risk

Risk – IV

Çox yüksək əlavə risk

Risk - IV

Slide34

Klinik əlamətlər

Baş ağrısı

Baş gicəllənmə

ÜrəkbulanmaQusma

Yaddaş pozğunluğu

Slide35

A/T gün ərzində dəyişməsi SİRKAD RİTM adlanır.

Normada A/T gecə vaxtı gündüzə nisbətən 10-20 mm.c.s. -aşağı düşür – diper

Gecə vaxtı təzyiq düşmürsə -

non diper

Gecə vaxtı təzyiq qalxırsa -

nighrpicer

Gecə təzyiq həddən artıq aşağı düşür -

overdiper

Slide36

Diaqnostika

- Arterial təzyiqin təkrar ölçülməsi - Ailə anamnezi və klinik anamnezin toplanması

- Fizikal müayinənin aparılması

- Laborator və instrumental müayinələrin aparılması

Slide37

Arterial təzyiqin ölçülməsi

- xəstələrə bir neçə dəqiqə rahat oturmaq imkanı vermək

- 1-2 dəqiqəlik fasilə ilə arterial təzyiqi an azı iki dəfə ölçmək

- Normal köklüyü olan xəstələrdə standart manjetlərdən istifadə etmək (uzunluğu 12-13, eni - 35 sm);- Qolları kök olan şəxslərdə daha böyük ölçülü, qolları arıq olan şəxslərdə və uşaqlarda kiçik ölçülü manjetlərdən istifadə etmək - Xəstənin oturaq və ya uzanmış vəziyyətindən asılı olmayaraq manjeti ürək səviyyəsində saxlamaq

- Manjeti saniyədə 2 mm sürəti ilə boşaltmaq; SAT və DAT müəyyənləşdirərkən Korotkov tonlarının 1-ci və 5-ci fazalarından istifadə etmək (yəni tonun eşidilməsi və tonun itməsi)

Slide38

AT hər iki qolda ölçulməlidir; əgər müxtəlif rəqəmlər alınarsa, daha yüksək rəqəmi ilkin göstərici kimi götürmək

Yaşlı adamlarda, şəkərli diabeti olan xəstələrdə, postural hipotenziya (ortostatik hipotenziya) ola biləcəyi və ya gözlənildiyi xəstələrdə AT-ni həm də xəstə ayaq üstə durduqdan 1 və 5 dəqiqə sonra ölçmək

Slide39

AT –in Ambulator monitorlanmasına göstərişlər

- həkimin qəbulunda AT əhəmiyyətli dərəcədə dəyişkən olduqda;

- aşağı dərəcəli ümumi ÜD riski olan şəxslərdə həkimin qəbulu zamanı yüksək AT ölçüldükdə;

- həkimin qəbulunda və evdə ölçülmüş AT göstəriciləri arasında ciddi uyğunsuzluq olduqda;- dərman müalicəsinə rezistentlik gözlənildikdə;

yaşlı və şəkərli diabeti olan xəstələrdə hipotenziv epizodlar gözlənildikdə;

yuxu zamanı apnoye (tənəffüsün dayanması) gözlənildikdə

Slide40

Laborator instrumental müayinələr

- Qanın ümumi analizi - Sidiyin ümumi analizi

- Qanın biokimyəvi analizi (kalium, natrium, sidik cövhəri, kreatinin və qlükoza)

- Acqarına lipid profili (ümumi xolesterin, yüksək sıxlıqlı lipoproteidlər) -Elektrokardioqrafiya - Exokardioqrafiya

- Böyrəklərin və böyrəküstü vəzlərin USM-i

- Fundoskopiya (göz dibinin yoxlanması)

Slide41

Əlavə müayinələr

*Kreatinin klirensinin hesablanması

* Proteinuriyanın kəmiyyət göstəricisi

* Proteinuriya yoxdursa, mikroalbuminuriyanın təyini * Qan zərdabında kalsiumun və sidik turşusunun təyini * Qan zərdabında aşağı sıxlıqlı lipoproteidlərin və triqliseridlərin təyini * Qan zərdabında qlikolizə olunmuş hemoqlobinin təyini

* Qan zərdabında TTH təyini

Slide42

* AT-nin 24-saatlıq monitorinqi

* Topuq-bazu indeksinin

hesablanması* Nəbz dalğasının yayılma sürətinin ölçülməsi* Plazmada və/və ya sidikdə reninin, aldosteronun, kortikosteroidlərin, katexolaminlərin miqdarının təyin edilməsi

* Qan damarlarının rəngli Doppler USM-i

* Kompüter tomoqrafiyası

* Maqnit-rezonans tomoqrafiyası

* Arterioqrafiya

Slide43

Subklinik orqan zədələnmələrinin aşkarlanması

QAN DAMARLARI

Damarlarda hipertrofiya - yuxu arteriyalarının divar qalınlığı

(intima-media qalınlığı İMQ



0,9)

Simptomsuz aterosklerozun olmasını təyin etmək üçün renal və yuxu arteriyaların ekstrakranial Doppler müayinəsi məsləhət görülür

Slide44

Periferik arteriyaların zədələnməsini öyrənmək üçün

topuq-bazu arterial indeksi təyin edilməlidir. Bu indeksin normadan aşağı olması periferik arteriyaların xeyli zədələnməsindən xəbər verir.

N=1.0-1.5 (0.9-1.2) TBİ

=sADtop/sADbazu

(

140 мм.

sut/

110 мм.

sut

140/110 = 1.27

Slide45

Böyrək funksiyasının azalmasını aşkar etmək üçün aşağıdakı üsuldan istifadə edilir:

Cockroft-Gault

formulundan istifadə etməklə kreatinin klirensi hesablanır, bu zaman xəstənin bədən kütləsi, yaşı, cinsi nəzərə alınmalıdır.

Cockroft-Gault

formulu:

Qadınlarda: YFS =

(140 - yaş) x BədənÇəksi (kq) x 0.85

814 x QZKr (mmol/l)

Kişilərdə: YFS =

(140 - yaş) x BÇ (kq)

814 x QZKr (mmol/l

)

NB! Cavaba əsasən XBÇ –nın 5 mərhələsi təyin olunur:I 90-120 ml/dəqII 89-60 III 59- 30IV 30-15V >15Böyrəklər

Slide46

Test-çubuqlarla sidikdə

zülalın təyini

bütün AH-lı xəstələrə aparılmalıdır. Test (-) olduqda

mikroalbuminuriyanın səviyyəsi yoxlanılmalıdır Mikroalbuminuriyanın

erkən

aşkar edilməsi və albumin/kreatinin əmsalının hesablanması çox vacibdir

ubklinik

zədələnmə zamanı:

Qan plazmasında kreatinin səviyyəsinin mülayim artması xarakterikdir

K – 115-133 mkmol/l (1,3-1,5 mq/dl)

Q – 107-124 mkmol/l (1,2-1,4 mq/dl)



Kreatinin klirensinin azalması:

60 ml/dəq və aşağı



Mikroalbuminuriya: 30-300 mq/24 saat və ya albumin-kreatinin nisbəti: K > 22 mq/q Q > 31 m q/q

Slide47

Böyrəklərin və böyrəküstü vəzlərin USM-i

USM qeyri-invaziv müayinə üsulu olub, böyrək və böyrəküstü vəzlərin ölçüləri, forması, sidik yollarının obstruksiyası, böyrək daşlarının aşkar olunmasında (böyrəklərin polikistozu, feoxromositoma, Konn sindromu, böyrək daşı xəstəliyi, böyrək büzüşməsinin və s. diaqnostikasında) istifadə olunur.

Slide48

Göz dibinin müayinəsi

Göz dibinin müayinəsi – fundoskopiya AH olan ağır xəstələrdə aparılmalıdır. Onlarda hemorragiya, ekssudasiya və görmə sinirinin ödeminin olması aşkarlanır və bu artan ümumi ÜD riski ilə müşayiət olunur

Torlu qişanın “kiçik” dəyişiklikləri

1 dərəcə: arteriyaların spazmı;

2 dərəcə: arterio-venoz kəsişmələr) qeyri-spesifikdir, cavan xəstələr istisna olmaqla

dərəcə

(

qansizmalar və ekssudatlar) və

dərəcə

(

görmə sinirinin məməciyinin ödemi) ağır AH zamanı aşkar olunur ürək-damar hadisələrinin yüksək riski ilə bağlıdır

Slide49

Baş beyin

Gizli beyin infarktları, lakunar infarktlar, kiçik qansızmalar və beynin ağ maddəsinin zədələnməsi Kompüter tomoqrafiya və maqnit-rezonans tomoqrafiya

vasitəsilə aşkar olunur

Simptomlar olmadıqda bu üsullardan istifadə edilməsi məsələhət deyil (bu müayinə üsullar geniş yayılmayıb və bahalıdırlar)AH olan yaşlı xəstələrdə müvafiq testlər (koqnitiv testlər

) erkən beyin pozuntularını təyin etməkdə kömək edə bilər.

Slide50

Elektrokardioqrafiya

Yüksək AT olan xəstələrdə işemiya, aritmiya, SMH və SM yüklənməsini aşkar etmək üçün EKQ müayinəsi aparılmalıdır

Elektrokardioqrafik SMH

Sokolov-Lion göstəricisi



38 mm və ya

Kornell göstəricisi



2440 mm/ms

Slide51

Xronik hipertenziyası və exokardioqrafiyada sol ventrikul hipertrofiyası olan orta yaşlı xəstə

Slide52

Exokardioqrafiya

SMH və SM sistolik funksiyasının pozulmasını, SMH-nin həndəsi formalarını da təyin etməyə imkan verir. Konsentrik hipertrofiyanın olması proqnozun pis olmasına dəlalət edir.

SM diastolik disfunksiyası transmitral Doppler ExoKQ üsulu ilə dəyərləndirilə bilər.

Exokardioqrafik SMH:

sol mədəciyin kütlə indeksi (SMKİ)

K≥125 q/m² Q≥110 q/m²

Slide53

İkincili hipertenziyalar ilə diferensial diaqnostika

İlk dəfə aşkar olunmuş AH-li xəstələrin 95%-də hipertoniya xəstəliyi, 4%-də böyrək mənşəli AH, 1%-də digər mənşəli hipertenziyalar müəyyən olunur.

Slide54

Simptomatik hipertenziyanın olması haqqında aşağıdakı hallarda düşünmək olar:

Xəstəliyin erkən başlanması

- Qəflətən başlanması- Yaşlı şəxslərdə tez proqressivləşən AH- Çox yüksək AT

- Antihipertenziv müalicəyə rezistentlik

- İrsi meylliliyin olmaması

- Laborator-instrumental müayinələrdə spesifik dəyişikliklərin aşkar olunması

Slide55

Renovaskulyar hipertenziya

- 30 yaşdan aşağı və ya 50 yaşdan yuxarı dövrə təsadüf edir.

Tez

proqressivləşir, bədxassəli gedişlidir, adi medikamentoz müalicəyə davamlıdır.

Renoparenximatoz hipertenziya

-Periorbital ödemlər, ayaqlarda ödemlər. hematuriya, proteinuriya. USM zamanı böyrəklərin ölçülərinin artması (kəskin xəst.), kreatinin klirensinin azalması, proteinuriya, hematuriya, həmçinin bakteriuriya, leykosituriya. USM-də böyrək ölçülərinin azalması, exogenliyin artması (xronik xəstəliklər)

Slide56

Endokrin AH

Peroral kontraseptivlər – 40 yaşa qədər olan qadınlarda oral kontraseptivlərin qəbulu səbəb olur,

Birincili hiperaldosteronizm (Konn xəstəliyi- hipokaliemiya (3,5 mekv/l-dən az), Hipernatriemiya (144-148 mekv/l), Spironolaktonun qəbulunun yaxşı effekt verməsi

Hiperparatireoz -

öyrək funksiyasının pozulması, tez-tez sınıqların olması, bağırsaq sancıları, psixi pozulmalar (yaşlı qadınlar üçün səciyyəvidir)

İtsenko- Kuşinq sindromu - Çəkinin sürətlə artması, xəstəliyə səciyyəvi olan görünüş, qlükozaya tolerantlığın pozulması, oliqomenoreya, amenoreya; qlükokortikoidlər qəbulu

Feoxromositoma - Klassik simptomlar triadası: güclü başağrıları, tərləmə və ürəkdöyünmə. Həmçinin, çətin nəzarət olunan AH, ortostatik hipotenziya, beta-blokatorlara pressor effekt, ailə anamnezi

Slide57

Patologiya

Laborator-diaqnostik müayinələr

Böyrəklərin xəstəliyi

Sidiyin ümumi analizi, Neçiporenko, Addis-Kakovski, Zimnitskiy sınağı qan zərdabında kreatinin səviyyəsi, kreatinin klirensi, böyrək angioqrafiyası, radioizotop rentgenoqrafiya; dinamik ssintiqrafiya; böyrəklərin USM-i.

Ürək-damar xəstəlikləri

Ürəyin və damarların Doppler ExoKQ müayinəsi, angioqrafiya.

Qalxanvari vəzin xəstəliyi

Qan zərdabında TTH, T

(sərbəst), T

(sərbəst) səviyyəsi; tireoqlobulinə və mikrosomal fraksiyaya qarşı anticisimlər.

İtsenko-Kuşinq sindromu

Qan zərdabında AKTH və kortizol, sutkalıq sidikdə sərbəst kortizolun səviyyəsi; deksametazon ilə sınaq; beynin və böyrəküstü vəzlərin MRT.

Birincili hiperaldosteronizm

Kaliumun qan zərdabında, renin və aldosteronun plazmada səviyyəsi, s.

HiperparatireoidizmKalsiumun və parathormonun qan zərdabında səviyyəsi; əlin rentgenoqrafiyası. Feoxromositoma katexolaminlərin (adrenalin, noradrenalin, normetanefrin), həmçinin qanın plazmasında dopamin miqdarının yüksəlməsi (xəstə arxası üstə, qanın götürülməsindən əvvəl ən azı 20 dəqiqə ərzində sakit vəziyyətdə qalmalıdır), KT, MRTİkincili AH-nin diferensial diaqnostikasında istifadə olunan müayinələr

Slide58

Müalicə

Slide59

Tədqiqatlara əsasən, AT-nin endirilməsi ölümlə nəticələnən və nəticələnməyən ÜD patologiyalarını azaldır (A).

Müalicəyə

- Tiazid diuretikləri

- Kalsium antaqonistləri

- Angiotenzin çevirici fermentin inhibitorları

- Angiotenzin reseptorlarının blokatorları

- Beta-blokatorlar ilə

başlanılması müsbət nəticələr verir (A)

əyin olunmuş dərmanların növündən asılı olmayaraq ÜD patologiyalarının, yəni insultlar, Mİ və ürək çatışmazlığının azalmasında

AT-nin endirilməsinin

müstəsna əhəmiyyəti vardır (A).

Slide60

Müalicənin məqsədləri

- ÜD patologiyasının başvermə riskini azaltmaq

- risk amillərini müalicə etmək

- AT-ni ən azı 140/90 mm c.s., xəstə tərəfindən yaxşı keçirildiyi təqdirdə isə daha aşağı rəqəmlərədək endirmək

Slide61

Antihipertenziv müalicə iki meyara əsaslanmalıdır

- SAT və DAT səviyyəsinə

- Ümumi ÜD xəstəliklərinin baş verməsi riskinin səviyyəsinə

Slide62

Digər risk amilləri, OZ və ya digər xəstəliklər

Normal AT SAT 120-129 DAT 80-84

Yüksək normal AT SAT 130-139 DAT 85-89

I AH SAT 140-159 DAT 90-99

II AH SAT 160-179 DAT 100-109

III AH SAT≥180 DAT≥110

Risk amillərinin olması

Əhəmiyyət kəsb etməyən risk

Risk – 0

AT-yə müdaxilə olunmur

Əhəmiyyət kəsb etməyən risk

Risk - 0

AT-yə müdaxilə olunmur

Aşağı əlavə risk

Risk – I

Bir neçə ay ərzində həyat tərzinin dəyişdirilməsi və sonra AT-yə nəzarət olunmursa dərman müalicəsi

Orta əlavə risk

Risk – IIBir neçə həftə ərzində həyat tərzinin dəyişdirilməsi və sonra AT-yə nəzarət olunmursa dərman müalicəsiYüksək əlavə riskRisk - III Həyat tərzinin dəyişdirilməsi və təxirəsalınmaz dərman müalicəsi

1-2 risk amili

Aşağı əlavə risk

Risk – I

Həyat tərzinin dəyişdirilməsi

Aşağı əlavə risk

Risk – I

Həyat tərzinin dəyişdirilməsi

Orta əlavə risk

Risk – II

Bir neçə

əftə ərzində həyat tərzinin dəyişdirilməsi və sonra AT-yə nəzarət olunmursa dərman müalicəsi

Orta əlavə risk

Risk – II

Bir neçə həftə ərzində həyat tərzinin dəyişdirilməsi və sonra AT-yə nəzarət olunmursa dərman müalicəsi

Çox yüksək əlavə risk

Risk – IV

Həyat tərzinin dəyişdirilməsi və təxirəsalınmaz dərman müalicəsi

≥ 3 risk amili vardır

a) metabolik sindrom

b) orqanın simptomsuz zədələnməsi (klinik müayinə ilə aşkar oluna bilməyən)

Orta əlavə risk

Risk – II

Həyat tərzinin dəyişdirilməsi

Yüksək əlavə risk

Risk – III

Həyat tərzinin dəyişdirilməsi və dərman müalicəsinin nəzərdən keçirilməsi

Yüksək əlavə risk

Risk – III

Həyat tərzinin dəyişdirilməsi və dərman müalicəsi

Yüksək əlavə risk

Risk – III

Həyat tərzinin dəyişdirilməsi və dərman müalicəsi

Çox yüksək əlavə risk

Risk – IV

Həyat tərzinin dəyişdirilməsi və təxirəsalınmaz dərman müalicəsi

Diabet

Həyat tərzinin dəyişdirilməsi +

dərman müalicəsi

Təsdiq olunmuş ÜD və ya böyrək xəstəlikləri

Çox yüksək əlavə risk

Risk – IV

Həyat tərzinin dəyişdirilməsi + təxirəsalınmaz dərman müalicəsi

Çox yüksək əlavə risk

Risk – IV

Həyat tərzinin dəyişdirilməsi + təxirəsalınmaz dərman müalicəsi

Çox yüksək əlavə risk

Risk – IV

Həyat tərzinin dəyişdirilməsi + təxirəsalınmaz dərman müalicəsi

Çox yüksək əlavə risk

Risk – IVHəyat tərzinin dəyişdirilməsi + təxirəsalınmaz dərman müalicəsi

Çox yüksək əlavə risk

Risk – IV

Həyat tərzinin dəyişdirilməsi + təxirəsalınmaz dərman müalicəsi

Slide63

Həyat tərzinin dəyişdirilməsi

Məqsəd:

- AT-nin endirilməsi;

digər risk amillərinin nəzarətdə saxlanılması;

antihipertenziv dərmanların sayının və dozasının azaldılması

Slide64

Əsas tədbirlər:

a) tütün çəkmə vərdişini tərgitmək

bədən çəkisini azaltmaq və sabitləşdirmək c) spirtli içkilərin hədsiz qəbulunu azaltmaq d) fiziki məşqləri nizamlamaq

xörək duzunun istifadəsini azaltmaq

gündəlik qida rasionunda meyvə və tərəvəzlərin payını artırmaq

doymuş yağlardan və ümumiyyətlə yağlardan istifadə etməyi azaltmaq

Slide65

Slide66

Slide67

Slide68

Bədən kütlə indeksi

BKİ =

Ağırlı

q (kg)

Boy² (m)

Məsələn

Boy: 1.70 m

Kilo: 82

BKİ =

= 28,3'dür.

1.70²

Slide69

Bədən kütlə indeksinin dəyərləndirilməsi

Ağırlı

(kg)

BKİ

(kg/m2)

əi

<18.5

Normal

18.5-24.9

Piylənmə önü vəziyyət

25-29.9

Piylənmə

30-34.9II Piylənmə35-39.9III Piylənmə≥40

Slide70

DASH DİETİ (Dietary Approach to Stop Hypertension)

Slide71

DASH DİETİ

Slide72

DASH

Dİ

Tİ

Slide73

DASH

DİETİ