është një variant i gjuhës që flitet në një hapësirë të caktuar gjeografikeNjë dialekt që flitet në një zone të ID: 816164
Download The PPT/PDF document "Dialektet e shqipes Dialekti" is the property of its rightful owner. Permission is granted to download and print the materials on this web site for personal, non-commercial use only, and to display it on your personal computer provided you do not modify the materials and that you retain all copyright notices contained in the materials. By downloading content from our website, you accept the terms of this agreement.
Slide1
Dialektet e shqipes
Dialekti
është
një
variant
i
gjuhës
që
flitet
në
një
hapësirë
të
caktuar
gjeografike.Një
dialekt
që
flitet
në
një
zone
të
gjerë
,
mund
të
përmbajë
shumë
nëndialekte
(
të
folme
).
Dialektet
dhe
nëndialektet
dallohen
jo
vetëm
në
fjalor
por
edhe
fonetikë
(
tinguj
),
morfologji
etj
.
Në
shqipen
e
folur
dallohen
dy
dialekte:ai
gegë
dhe
ai
toskë.të
cilat
përafërsisht
ndahen
me
lumin
Shkumbin
që
kalon
afër
Tiranës.Në
veri
të
lumit
flitet
gegërishtja
,
që
d.m.th
Shqipërinë
veriore
,
në
Kosovë
,
në
Pazarin
e
Ri,Plavë
,
Guci
Tuz
,
Krajë
e
Ulqin.Pastaj
,
në
Maqedoninë
veri
përendimore
dhe
në
Kosovën
lindore
(
Preshevë
,
Medvegjë,Bujanovc
).
Ndërsa
dialekti
toskë
shtrihet
në
jug
të
lumit
Shkumbin
duke
përfshirë
:
Shqipëria
e
jugut
,
në
Çamëri
deri
te
Gjiri
I
Prevezës,si
dhe
në
Maqedoni
në
Prespë
,
Strugë
,
Ohëre
e
deri
në
Manastir
.
Slide2Faktorët dhe dallimet dialektore
Faktorët
që
kanë
ndikuar
në
ndarjen
e
dialekteve
janë
faktori
gjeografik
dhe
ai
njeri
(
shpjegim
).
Zonaa
tranzitore
(
Shqipëria
e
mesme
).
Edhe
pse
të
dy
dialektet
kanë
një
bazë
të
përbashkët
-
shqipen
e
vjetër
ato
prapseprap
kanë
dallime
.
Disa
nga
dallimet
janë
:
1.Hundorësia
psh
.
Geg-pêsë
Toskë-pesë
2.Toskërishtja
si
karakteristikë
ka
zanoren
-ë-
ndërsa
gegërishtja
në
vend
të
saj
ka
zanoren
–a-(â)
hundore
.
P.sh.toskë-gjë
gegë-gjâ
toskë-zë
gegë-zâ
3.Toskërishtja
i
ruan
të
plota
diftongjet
(
grupet
e
zanoreve
)-
ua,ue
ie,ye
ndërsa
gegërishtja
i
ka
monoftongizuar
(
i
ka
kthyer
n
ë
tingullin
e
parë
P.sh.
toskë
-.
mësues
gegë-msus
shkruaj
shkruj
miell
mill
lyej
lyj
Slide34.Grupin e shqipes së vjetër
–
vo
(
në fillim të fjalës) e ruan gegërishtja ndërsa toskërishtja e ka kthyer në –va.P.sh. Gegë-voj toskë-vaj votër vatër vorr varr
5.Edhe
grupet
e
vjetra
të
shqipes
:
mb,nd,ng
ndryshojnë
në
dialekte.Toskërishtja
I
ruan
të
plota
ndërsa
gegërishtja
I
ka
kthyer
në
tingullin
e pare.
P.sh.
toskë
.-
mbajë
gegë-majë
ndera
nera
ngarkoj
narkoj
6.
kanë
dallim
edhe
në
trajtimin
e
bashkëtingëlloreve
të
zëshme
dhe
të
shurdhëta
.
Gegë.i
ruan
bashkëting
. E
zëshme
ndërsa
toskë.i
ka
kthyer
në
të
shurdhëta
.
P.sh.
Geg
.-vend
toskë
-vent
mend
mënt
7. Me
rëndësi
është
edhe
trajtimi
I
grupeve
–kl
dhe
gl
të
shqipes
së
vjetër
të
cilat
I
ruajnë
Çamet
dhe
Arbëreshët
ndersa
ne
dialekte
dalin
kështu
:
Toskë
. Me
klenë
(me
qenë
)
gegë
me
kon
Shq.e
vjetër
gluha
toskë-gjuha
gegë-guha
Disa
t
ë
folme
të
malesisë
e
te
ne e
folmja
e
Rugoves
vetë
I
ka
zbutë
p.sh.
Gluha
-g/
juha
klajë
-k/
jaj
ë
Slide48.Një dallim tjetër
është
dukuria
e rrotacizmit( kjo është dukuri që shkronja-n- midis dy zanoreve në gegë. Në toskë kthehet në-r-).P.sh.gegë. zâni toskë-zërigjâna gjëraFjala rrotacizëm vjen nga fjala greke-rrota me të cilën emë
rtohet
shkronja
–r.
Gjatë
studimit
të
dialekteve
u vu
në
pyetje
se
cili
nga
dialektet
është
më
i
vjetër.Në
bazë
të
disa
ndryshimeve
që
i
shtjelluam
del se
gegërishtja
është
dialekt
më
i
vjetër
edhe
pse
të
dy
dialektet
dolën
nga
një
shqipe
e
përashkët
.