Doğu Siyasal Düşüncesi - PowerPoint Presentation

Slide1

Doğu Siyasal Düşüncesi

KISIM-2

Slide2

Türk-İslam Düşünüşü

Türk-İslâm Düşüncesi, felsefe, kelâm ve tasavvufa dayanan bir disiplindir. İslâm coğrafyasında yetişen

Arap, Fars veya Türk

asıllı düşünürlerin bu sahalarda ortaya koyduğu dünya görüşleri ve sistemlerini inceler.

Slide3

Byzantine

Empire

*

Persian

Empire

An Arabian

dynasty

An Arabian

dynasty

*

•

Slide4

Hz. Muhammedin ölümünde (

632

) İslam

Slide5

644

’te İSLAM

Slide6

732,

Hz. Muhammed’ten 100 yıl sonra

Slide7

Olaylara sosyolojik açıdan bakıldığında, Arabistan’ın İslamiyet’ten önceki toplumsal, kültürel ve siyasal yapısı ve İslam dininin beraberinde getirdiği hızlı değişim göz önüne alındığında, toplumsal bünyenin böylesine

hızlı gelişen yeni oluşum ve değişimlere uyumu çerçevesinde sorunların ve gelişmelerin ortaya çıkması doğaldır.

Slide8

İslam fütuhatı bu şekilde genişledikçe, muhtelif renk, ırk, kültür ve inanca mensup kişilerin Müslümanlık dairesine girmiş olması gibi gelişme ve değişmeler,

küçük bir dini cemaatten

büyük bir ümmete

, çoğu göçebe kabile düzeni ve sözlü kültürden daha çok şehirsel bir yapıya dayalı kitabi kültür ve medeniyete ve imparatorluk düzenine geçiş, ümmet içerisinde önemli dini, sosyal ve kültürel değişmelere neden olmuştur.

Slide9

Türk İslam Sentezi Fikrine Etki eden Düşünürler

Mansur,

Farabi,

Miskeveyh

HayyanSafaGazaliAttar

TufeylRüşdSühreverdi,ArabiMevlana,Hacı Bektaşi VeliYunus EmreFuzuli,İbn Haldun,Şehristaniİbn Sina

Bacce

Slide10

Hallac-ı Mansur (858 – 922),

Zındıklıkla

(

Tanrı’ya ve ahrete inanmayan, dinsiz, inançsız, Tanrısızlık inancı) suçlanması ve uzun süren bir soruşturma neticesinde Abbâsî Halifesi Muktedir Bi’llâh'ın

emriyle idam edilmesiyle meşhur olan spiritüalist yazar ve mistik şâirdir.Herşeyin zıddı ile bilindiği ve ayakta durduğu bu ikilikler evreninde küfür-iman diyalektiği de gözardı edilemeyecek bir gerçektir. Öyleyse kimse kendisini, kabullerini diğer her şeyi dışlayacak bir mutlaklık dairesi içinde görmemelidir Hallac'a göre. Hallac'a göre Tanrı dahi kulunun sınırlılığını bilip buna göre ona muamele edecektir

.Hallac-ı Mansur, 9. yüzyıldan günümüze uzanan zaman içeresinde izleri silinmeyen bir düşünce adamıdır. Tasavvuf felsefesinde insanın "Tanrılaşma" fikrini ortaya koyan ve bunu kişiliğinde özdeşleştirme sonucu hayatıyla ödeyen Mansur, kendinden sonra gelen tasavvufçuları da büyük ölçüde etkilemiştir. Kitab-üt Tavasin eseri ile ünlüdür. Tavasin, onun zindanda yazdığı bir eserdir.

Slide11

Farabi (870-950, Şam)

Farabî

ya da Batı′da bilinen adıyla

Alpharabius

, 8. ve 13. yüzyıllar arasındaki İslam'ın Altın Çağı'nda yaşamış ünlü filozof ve bilim adamı. Aynı zamanda gökbilimci, mantıkçı ve müzisyendir. Farabi'nin bu büyük katkısının yanında İkinci Üstad kabul edilmesinin ana nedeni İbn

-i Haldun'a göre onun mantık alanında yaptığı çalışmalardır.Farabi, Aristo'nun 6 ciltlik temel mantık kitabı Organon'un tüm bölümlerini içeren çeviriler ve şerhler kaleme aldı ve Organon'u iki bölüm daha ekleyerek 8 kitaba çıkardı. Mantık ifadeleri, onu ifade etmek için kullanılan dil ve bilgi ile ilişkili olduğu için Farabi'nin mantık dışında dil felsefesi ve epistemoloji üzerinde de yoğun şekilde durduğu görülür. Farabi'nin diğer bir çalışma alanı Doğa felsefesi, Metafizik ve Psikoloji olmuştur. Doğa anlayışı dönemin Batlamyusçu dünya merkezli görüşüne uygundur. Farabi'nin geliştirdiği

sudûr teorisi ise Neoplatoncu ve İsmaili kökenlere dayanır. Bu anlayış daha sonra İbn-i Sina tarafından geliştirildi. Farabi'ye atfedilen kitapların sayısı 100 ile 160 arasındadırFarabi’nin el-Vahid ve’l-Vahde İsimli Eseri: Aristotelesçi ve Yeni

platoncu felsefe geleneğinin tesirleri vardır.

Slide12

İslam

dünyasında, din sosyolojisinin öncüsü ve hazırlayıcısı olarak ilk dikkati çeken alimlerden biri

Farabi

’dir.

Yunan felsefesi ile İslam inançları arasında bir uzaklaştırma yapmak istemiştir.

Bununla birlikte Farabi sosyoloji konusunda Eflatun’un yolundan gitmiştir.Onun felsefesi ve sosyolojik görüşleri. uluhiyet, akıl ve nübüvvet nazariyelerinde toplanmaktadır

FARABİ

Slide13

Farabi, toplumu bir organizmaya benzetmektedir.

Farabi’ye göre

cemiyet bir ihtiyaç eseridir.

İnsanların bir araya gelip, toplum hayatı yaşamalarından insan dünyası ve insan toplulukları meydana çıkmıştır

. Yaratılışın gereği, medeni varlık..Toplum halinde yaşama şekiller

Büyük toplum: İnsanlıkOrta toplumlar: Bir kavmin şekilleriKüçük toplumlar: Köy,şehirFazıl toplumFazıl olmayan toplum

FARABİ

Slide14

Fazıl toplum

Fazıl olmayan toplum

İle ilgili görüşleri..

Es-siyasetül Medeniyye ve Araü Ehli’l Medineti’l Fadıla

eserinde toplanmış.

Bütün insanlığı kuşatmak istiyor, site ve kast değil, evrensel bir toplum anlayışı Devlet başkanı iyi, bilgin,adaletli ve güzel ahlaklı olursa, o zaman toplum da faziletli ve iyi olur..Hükümdar, «fazilet ve hikmeti şahsında toplamış ve hırka-i nübüvvet giymiş bir Eflatun’u ilahidir. Ennasü ala dini mulükihim:  “İnsanlar kendi yöneticilerinin dinine tabidir.” HŞ.Peygamberlik ve din toplumun merkezinde.

FARABİ

Slide15

İdeal Toplum:

FAZIL VE KAMİL BİR TOPLUM

:

Gerçek toplum:

Faziletsiz toplum

Faziletsiz toplumun 4 şekli:Bilgisiz toplum: (Hırs,sefahat,istibdat)Kötü toplum: (Fazilet prensibini bilmeyen, kendini düşüklüklere terk etmiş)

Değişmiş toplum: (İyi iken sonra değişen)Bozulmuş toplum: Hiçbir hedefi olmayan

FARABİ

Slide16

Farabi’den

sonra, din sosyolojisi bakımından İslam dünyasında dikkati çeken isimlerden biri

İbn Miskeveyh

:

Miskeveyh devrinde iki ana ahlak sistemi mevcuttur. Biri Farabi’den oluşan akılcı, felsefi ahlak; öteki de mutasavvıfların ahlakı.

Miskeveyh, felsefe ve dini birbirinden ayırmaktadır. Ona göre felsefe akla dayanır; din ise emir ve yasaklara boyun eğmektir ve tartışma kabul etmez. İBN MİSKEVEYH:932-1030

Slide17

Hikmet

ve din arasında bağ kurmaya çalışan başka bir düşünür de Ebu

Hayyam’dır

.

Ebu

Hayyam ‘Her kim felsefe isterse gözünü dine çevirmeli ve her kim din isterse gözünü felsefeye çevirmeli’ demiştir.

Ebu Hayyan: 832, Irak

Slide18

İslam

dünyasında din sosyolojisinin hazırlayıcısı olmak bakımından

İhvan es-Safa’dan

yani ilk İslam ansiklopedilerinden söz açmak gerekir.

Gayeleri toplumu düzeltecek bir aydınlar ahlakı yaratmaktı. Onların Risale’lerinde ahlak, bütün ilimlerin yüksek hedefi ve insan toplumlarını düzenleyen kanunları veren ilimdir.

Bu Risale’lerde, onların anlayışları ve ideal bir toplumun esasları belirlenmeye çalışılmaktadırİHVAN ES-SAFA: 900’LERBasra'da 10. yüzyılda ortaya çıkan bir felsefe çığırının taraftarlarına verilen bir addır. Bir

nevî felsefe ansiklopedisi mahiyetindeki risalelerini Almancaya çeviren Dietrici, bunların adlarının "Hâlis Kardeşler" anlamına geldiğini söylüyor.

Slide19

İbn

Sina’ya göre toplum, işbirliği esasına göre kurulmuş ve bir yönetici etrafında toplanmış bulunan zorunlu bir birliktir ve hedefi toplumu düzeltmek ve ruhu sağlamlaştırmaktır.

Din

sosyolojisinin öncüsü ve hazırlayıcısı olmak bakımından İslam aleminde üzerinde durulması gereken isimlerden biri de

İbn

Sina’dır.

İBN SİNA: 980-1037

Slide20

Şehristanî

ya da tam adıyla

Ebü’l-Feth

Tâcüddîn Muhammed b. Abdülkerîm b. Ahmed eş-Şehristânî, Ortaçağ İslam dünyasının meşhur dinler tarihçisidir.

Abbasiler devrinde bütün ilim dallarında kaydedilen büyük gelişmeler, Müslüman alimlerin başka dinler, toplumlar, kültür ve medeniyetlere açılmalarına imkan vermiştir.Çeşitli İslam fırkaları ve inançlarının yanı sıra muhtelif dinler ve felsefi mektepler hakkındaki pek çok teferruatlı bilgiyi de içinde toplamış bulunan el-Milel

ve’n-Nihal, dinler tarihi, kelam, mezhepler tarihi, İslam felsefesi vs gibi çeşitli ilim dallarının yanı sıra din sosyolojisi bakımından önemli olan ansiklopedik bir eserdir.El-Milel ve’n Nihal’de türlü İslam fırkaları ve çeşitli fikir cereyanları mensupları dışında Yahudilik, Hıristiyanları ve onların mezheplerinden de söz edilmektedir.

Ebü’l-Feth Tâcüddîn ŞEHRİSTANİ: 1153 -ölümü

Slide21

Akıl ve

iman’ın

buluşması:

Bürhan

ve felsefi bilgi, istiareli sembol ve imajlar kullanan vahyi tek bir hakikat noktasında buluşturan

İbn Rüşd, insanları üç kategoriye ayrılmaktadır.Geniş Halk KitleleriFilozoflar

Mütekillimunİbn Rüşd’e göre, geniş kitlelerin dini inançları, vahyin sembolik yorumları ile karıştırılmamalıdır. Filozoflar,

hakikati ancak onu kavrayabilecek durumda olanlara anlatmalıdır.İbn-i Rüşd, müsamahasızlıkla suçladığı kelamcıların, cahil halk kitlelerini, Kur’an’ın yanlış yorumları ile yanılttıklarını öne sürüyor.

Slide22

Gazzâlî (1058 – 1111)

Büyük

Selçuklu Devleti devrinin İslam âlimi, filozofu, mutasavvıfı ve

müderrisiydi.

Septikti; her şeyden, kendinden bile şüphe ediyordu. Yunan septikler Protagoras ve Gorgias’ı

biliyordu. Hakikate, mutlak bilgiye ulaşmaktaki tutkusu onu zaman zaman küfre, zaman zaman tasavvufa yaklaştırdı. Kendi varlığından dahi şüphe ettiği noktada, -tıpkı Descartes gibi ama ondan yaklaşık 500 yıl önce- “Onun varlığı açıktır. İnsanın kendi varlığına dair hiç şüphe yoktur. İrade ediyorum, demek ki varım” dedi.Pek çok kitabı Batılı düşünürler tarafından 12. yüzyıldan önce Latinceye çevrildi. Bunlardan en önemlisi “el-Munkız Mine’d-Dalâl”dir;

Descartes’ın “Metot Üzerine Konuşmalar” adlı kitabı bu eserle büyük benzerlikler içerir

Slide23

İslam

dünyasında din sosyolojisinde gerçek bir öncü olarak kabul edilebilecek olan alimlerden biri

el-Gazali’dir

.

Gazali’ye

göre insanların sosyal varlık oluşları din, hukuk, siyaset ve devletin varlığına ihtiyaç hissettirir. Devletle din arasında yakın münasebetler bulunmaktadır. Din, insan toplumunun temelini oluşturur.Devlet ise dinin muhafızıdır.Bu bakımdan devlet ortadan giderse veya zayıflarsa dinin oturduğu temeli koruyan kimse de kalmayacağından o da zayıflar.

GAZALİ-önemi

Slide24

Gazali,

dini tecrübenin teorik ve pratik anlatımlarının sosyolojisi

konusuna el atmış ve bu konuda

modern din sosyolojisine öncülük etmiş olmaktadır.

Aynı şekilde Gazali’de yer alan ve bugünün sosyolojisinde de önemle üzerinde durulan bir konu da din ve iktisat münasebetidir.

Slide25

İbn Tufeyl

(1106 – 1186)

Ebu Bekir Muhammed bin Abdal Malik bin Muhammed bin

Tufail

el Kaisi el-Endülüsi, Endülüslü hekim, hukukçu ve filozof. Latin dünyasında Abentofail

olarak da bilinir.Nur” yani “aydınlanma” felsefesini anlattığı “Hayy bin Yakzan”da Tufeyl, vahiyci tanrı anlayışının yerine aklın ve sezginin bildirdiği tanrıyı koydu. 16. asırda yaşanan Aydınlanma Çağı’ndan yüzyıllar önce aydınlanma felsefesini anlattı. İnsanın merak, keşif, kavrama ve bilgelik evrelerinden sonra hakikate ulaşacağını; tanrının varlığını bu noktada kalben olduğu kadar aklen de kanıtlayabileceğini savladı

.Hayy bin Yakzan adlı eseri; Daniel Defoe’nun “Robinson Crusoe”su ve Rousseau’nun “Emile”i ile büyük benzerlikler taşır. Hatta “

Robinson Crusoe”da neredeyse yalnızca isimler değiştirilmiştir.

Slide26

8) Konumuzla ilgili olarak

Endülüs

’te yetişmiş İslam filozoflarından da söz açmak gerekir.

Bunlardan

İbn Bacce

ve İbn Tufeyl, dini, toplum ve insan hayatı için gerekli görmekle birlikte, cemiyet hayatından kaçmayı ve inzivayı tavsiye etmeleriyle dikkati çekmektedir.

İBN BACCE-İBN TUFEYL

Slide27

İBN BACCE (Ölümü 1138)

Cemiyet hayatı zorunludur.

Ancak, cemiyet hayatı içinde, fakat cemiyetten uzaklaşma, infirat ve

inziva’nın

en doğru yaşayış şekli olduğunu ifade etmektedir.

Slide28

İBN TUFEYL (1106-1185)

Hayy

b.

Yakzan

isimli felsefi romanında nazar yolunu tercih etmekte, inzivayı toplum hayatından üstün tutmaktadır. Issız bir ada, ceylanın himayesi ile ilk terbiyesini alan Hayy, kendi aklı ve müşahedesi ile Teknik ve ilmi bir sistemEşi ve benzeri olmayan tek Allah’ı ve ruhun varlığını idraki, insan ruhunun bu varlık ile temaşası ve hakiki saadeti bilmeyi ve bulmayı anlatmaktadır. Komşu adadaki Asal vahiy ile bulmuş…

Hükümdar Salaman…Issız bir adada, tefekkür ve temaşa içinde yaşamanın en uygun bir yaşama biçimi…Diğer halk ise gerçek manadan uzak semboller ve dış görünüşler….

Slide29

Feridüddin Attar (1136 – 1221

)

Horasanın en önemli dört şehrinden biri olan

Nişabur’da

1120’da doğmuş 1229’da Moğollar tarafından şehid edilmiş şair ve mutasavvıftır. Mevlana’nın üstadıydı. Eserleri Arapçaya, Fransızcaya ve İngilizceye çevrildi.En önemli eseri, hakikat arayışını kuşların dilinden anlattığı 4724 beyitlik “

Mantıku’t Tayr”, tasavvuf edebiyatının köşe taşıdır. Hakikate ulaşma yolunda kemale eren “simurg” yani “otuz kuş”u anlattığı eserinde, vahdet-i vücud inancını alegorik bir şekilde anlatır.

Slide30

İbn Rüşd

(1126 – 1198

)

Aristo’nun İslam coğrafyasındaki sözcüsü ve yorumlayıcısı olan

Rüşd, yaklaşık 30 yıl boyunca Aristo’nun eserleri üzerinde çalıştı. Ulaşamadığı “Politika” dışında, filozofun tüm eserlerini Arapçaya çevirdi. Aklı imandan, bilgiyi vahiyden üstün tuttu. Her şeyin akıl ile anlaşılabileceğini öne sürdü.

Düşünceleri, yazdıkları ve çevirdiği kitaplar nedeniyle uzun yıllar gözetim altında tecrit hayatı yaşadı. İslam felsefesiyle Aristo’nun mantık kuramını bağdaştırmaya çalıştı. Batı, Aristo’yu onun şerhlerinden Latinceye çevirip okudu; Aristo’nun o büyük mirasını onun sayesinde keşfetti. Düşünceleri özellikle Hıristiyan skolastik gelenekten olan Thomas Aquinas tarafından oldukça benimsendi.

Slide31

Sühreverdi (1155 – 1191)

Hallac

-ı

Mansur’un ve

İbn Sina’nın düşüncelerini benimsedi. Tıpkı diğer düşünürler gibi Anadolu ve Suriye’yi dolaştı; dinleri ve inanışları inceledi. İşraki (aydınlanma) felsefesinin kurucusuydu. Platon gibi

sezgiciydi.Akl-ı Sorh KİTABINDA (Kırmızı Akıl)’da aydınlanmayı, aydınlanmadan önceki pişmeyi, kâmil olmayı anlattı

Slide32

İbn Arabi (1165 – 1240

)

İbn

Rüşd ile görüştüğünde 17 yaşındaydı. Bilginin yalnızca akıl yoluyla elde edileceğini savlayan İbn Rüşd’ün düşüncesinde bir noksanlık olduğunu daha o yaşlarda fark etti.

İnsan bazı şeyleri sezgi yoluyla, kalbi olarak biliyordu. Akli bilgiler; duyular ve deneyim yoluyla elde ediliyordu ama bazı bilgiler vardı ki aşkındı, ‘a priori’ydi (doğuştan).Yalnızca kendi halkını etkilemekle kalmadı; felsefesi Endülüs’ten Yeni Delhi’ye, Hicaz’dan Kırım’a geniş bir coğrafyaya yayıldı. “Vahdet-i vücud” öğretisine inanıyordu. Varlığın birliği onun felsefesinde öyle bir hal almıştı ki, Yaradan ile yaratılan arasında neredeyse fark kalmamıştı. İnsanın tanrının bir parçası olması ve tanrıyla yani özüyle bütünleşmesini dillendirmesi softalar tarafından küfür olarak görüldü ve çok eleştirildi.

“Fusus’ül Hikem” yani “Hikmetlerin Özü” eseri ile ünlüdür.Bugün İbn Arabi Derneği; Oxford, Sorbonne, Harvard,Stanford ve

Cambridge gibi önemli üniversitelerde tanınmaktadır.

Slide33

Mevlânâ Celâleddîn

-i Rûmî:1207-1273

Mevlânâ

Celâleddîn

-i Rûmî, şâir müslüman düşünce adamı ve mutasavvıf. Tasavvufta Mevlevî yolunun öncüsüdür.

Mevlâna 30 Eylül 1207 yılında bugün Afganistan sınırları içerisinde yer alan Horasan Ülkesi'nin Belh şehrinde doğmuştur.Tanrıya ulaşmak. Hayatın amacı ve var oluşun temeli tanrıdır. İlahi olandan kopan ve ona dönmeye çalışan hayat evrimi vardır. Bu biyolojik bir dönüşümden ziyade, ruhsal bir evrimdir. Var oluş algısına ve tanrı bilincine sahip olmayan insan hayvana benzer. Doğru bilinç insanı ilahi yapar.  Evrensel ruhun, varoluşun çeşitli aşamalarında çalışması hayatın genel bir görünümüdür.Fikirlerinin modern zamanlarda Henri Bergson’u

, antik zamanlarda da Platon’u anımsattığı söylenir. İbn-i Sina ve Farabi de onun “aşk” anlayışına benzer bir evrensel çekim gücü betimlemişlerdir. 

Slide34

Dönem:

8.yüzyılda Anadolu’da Selçuklu Devletinin sağlamaya çalıştığı otorite, bir anlamda çeşitli tasavvuf akımlarının buraya yönelme gerekçelerinden birini oluşturmuştur.

Anadolu’da

medreseler gelişip de kendi ihtiyaçlarını karşılayıncaya kadar, din bilgini, kadı ve ulema ihtiyacı başta İran ve Horasan olmak üzere diğer İslam ülkelerinden karşılanmıştı. Bu durum Anadolu’da şekillenen Müslüman Türk hayatı üzerinde derin etkiler doğurmuştur.

Bu dönemde Kalenderi, Haydari ve

Vefailerin konar-göçer Türkmen aşiretleri arasındaki faaliyetleri, İslam öncesi inanç motifleriyle zenginleştirilmiş bir çeşit halk tasavvufunun temelleri atılırken, özellikle şehir merkezinde kökleşmiş mistik sembolizme felsefi boyut getiren Vahdet-i Vücut düşüncesi de gündelik hayata giriyordu.

Slide35

Yunus Emre (1241 – 1320),

“Miskin Yunus”, “Bizim Yunus”. Tasavvuf ehliydi. “

Risaletü’n

Nushiyye” (Nasihatler Kitabı) adlı mesnevisinde; ruh, nefis, kanaat, gazap, sabır, haset, cimrilik, akıl gibi konulara ilişkin düşüncelerini anlattı.Risaletü'n-Nushıyye adlı mesnevisinde, Anadolu'da yeni bir medeniyetin temellerini atmaya çalışan Türk insanını dıştan içe döndürerek onun kendi iç dünyasındaki seferini hikaye eder.

Modern psikolojinin, insanın kendisine dönmesi ve Tanrı ile birleşen bir içben keşfetmesi şeklinde ifade etmeye çalıştığı fikirler, onun eserinde asırlar önce halkın anlayacağı bir dille anlatılır.Yunus, ihtirası değil kanaatkâr olmayı, kin ve öfkeyi değil, sevgi ve sabrı, cimrilik ve hasetliği değil, yardımlaşmayı ve cömertliği, başkalarına karşı üstünlüğü değil, eşitlik ve hoşgörüyü savunur

Slide36

Hacı Bektaş-ı Veli (1209 – 1271),

Yesevilik

, Melamilik,

Batınilik

, İsmaililik, Ahilik, Babailik, Mevlevilik, Kalenderilik gibi dönemin inanç ve anlayışlarını yakından inceledi ve Bektaşilik inancı ve felsefesini ortaya koydu. Öğretisinin merkezine hümanizmi yerleştirdi. Tanrıdan korkmayı değil onu sevmeyi öğütledi. Mutasavvıftı; insanlık, iyilik, adalet, hürriyet, eşitlik ve çalışkanlık üzerine temellendirdiği felsefesiyle tüm varlıkları kucakladı. “Velayetname” adlı; hayatını, yaşadığı dönemi ve insan ilişkilerini hikâyeler yoluyla anlattığı eseri, insanlığa engin nasihatler içerir.

Velayetname: Velayetname, Hünkar Hacı Bektaş-i Veli'nin dervişleri tarafından Hünkar'ın ölümünden sonra yazılmış, Hacı Bektaş-ı Veli ile ilgili anektodların anlatıldığı bir eserdir. Velayetname, edebi bakımdan biyografi biçimine yakın görülen bir yapıttır.Eserin içeriğinde Osmanlı Devleti'nin kuruluş döneminden ayrıntılar ve Hacı Bektaş-ı Veli'nin Orhan Gazi ile olan münasebetleri de yer almaktadır.

Slide37

İbn-i Haldun (1332 – 1406)

Tarih felsefesinin, sosyolojinin ve iktisadın babasıydı. “Mukaddime” ve “

Kitabu’l

İber”de dünya tarihini ve geleceğe ilişkin tarihsel teorilerini anlattı. Osmanlı’nın yükseliş ve çöküşünü adeta betimlediği bu eserler, Osmanlı paşaları ve ulemaları arasında büyük ilgi gördü.Sosyolojinin temel prensiplerini Batılı bilim adamlarından yüzlerce yıl önce ortaya koydu. Tespitleri ve öngörüleri; 

Machiavelli’den Rousseau’ya, Comte’tan Spencer’a pek çok önemli düşünürün fikirlerini şekillendirdi.Sosyoloji, siyaset bilimi, tarih, iktisat, eğitim ve hukuk alanlarında önemli eserler verdi. Eserleri arasında “Mukaddime”; bugün dahi tüm dünyada siyaset, sosyoloji, tarih ve iktisat alanlarındaki en önemli yapıtlardan biridir.

Slide38

İBN HALDUN

Tarih Felsefesi

ibn

Haldun, söylentilere ve aktarmaya dayalı tarihî bilgilere güvenilemeyeceğini, bu nedenle anlatılan tarihi bilgilerin eleştirilmesi ve gerçeğe ne derece uyduklarının araştırılması gerektiğini savunmuştur.

Slide39

İBN HALDUN

Neden Sonuç ilişkisi

İbn

Haldun’a göre çeşitli ulusların gelişmelerini aktarmak yeterli değildir, esasen bu gelişmeye

neyin neden olduğunun anlaşılması gerekmektedir ve bu nedenler, toplumsal olayların incelenip araştırılması yoluyla ortaya konabilir.

Slide40

İBN HALDUN

Nesnellik

İbn

Haldun

tarih bilgisini aktaranların çeşitli nedenlerle öznel davrandıklarını vurgulamış ve gerçek tarih bilgisine ulaşmak için toplumsal olguların,

çeşitli uygarlıkların zaman içindeki değişimlerinin ve bu değişimlerin nedenlerinin tarafsız bir şekilde gözlenmesi ve incelenmesi gerektiğini belirtmiştir

Slide41

İBN HALDUN

Yeni Bilim --------Sosyoloji

İbn

Haldun

, toplumsal gerçekliğin incelenmesi ve toplumsal değişmenin neden ve sonuçlarının

araştırılması konusunda tarihe “Ümran Bilimi” olarak adlandırdığı bir bilimin yardımcı olacağını belirtir. Ümran ilmi?Bu yeni bilim insan topluluklarının doğasını, nasıl bir yaşam sürdüklerini (yerleşik mi göçebe mi olduklarını), bu kavimlerin yaşadıkları ülkeleri nasıl ele geçirip ellerinde

nasıl tuttuklarını, devletlerini nasıl kurup güçlendirdiklerini, bu devletlerin nasıl çöktüğünü, bu kavimlerin yaşamlarında ekonomik, bilimsel ve sanatsal Faaliyetlerin zamanla nasıl ve neden değiştiğini inceleyecektir.

Slide42

İBN HALDUN

Yeni Bilim neyi inceler?

Y

eni

bilimin toplumsal olayları inceleyip sınıflandıracağını ve toplumsal değişmeyi inceleyeceğini belirten İbn Haldun, böylece

günümüzde sosyolojinin inceleme alanına giren konuları Ümran Biliminin alanına dâhil etmektedir.

Slide43

İBN HALDUN

Neleri Araştırmıştır?

İbn

Haldun yaşadığı toplumda politika ve ekonomi gibi çeşitli toplumsal kurumları incelemiş, Farklı

toplumsal örgütlenme biçimlerini karşılaştırmış, siyasal egemenliğin ve otoritenin kaynaklarını araştırmıştır.

Slide44

İBN HALDUN

materyalist

sosyolojinin öncüsü mü

?

İnsanların doğal eğilimlerinin ya da yaradılışlarının değil, alışık

oldukları gelenek ve şeylerin ürünü olduğunu savunmuştur. İnsan toplumlarında gözlemlenen bu Farklılıklara rağmen, ibn Haldun’a göre toplumları bazı benzer özellikleri açısından tipleştirmek mümkündür.Göçebe ve yerleşik

toplumları da incelemiştir.

Slide45

Bununla

birlikte, toplum meseleleri ve din-toplum münasebetleri üzerinde

İbn

Haldun

kadar duran bir başka İslam alimi yoktur denilebilir.

Dinin sosyal önemi üzerinde durması, din ve cemiyet münasebetlerine eğilmesi ve üstelik de müşahede ve tecrübeye büyük bir yer vermiş olması nedeniyle İbn Haldun’u bugünün modern ve deneysel din sosyolojisinin gerçek bir öncüsü olarak telakki etmek yerinde olur.

İBN HALDUN

Slide46

İbn

Haldun’un siyasi nazariyesi ve toplumla ilgili görüşlerini

tecrübelerinden çıkarmıştır.

Bu durum,

bugünün tecrübi sosyolojisinin de metodunun temel taşını oluşturmaktadır.Zira İbn

Haldun, toplumu bir vakıa olarak görmekte ve onu öteki vakıalar gibi tetkik etmek gerektiğini ifade etmektedir.

Slide47

İbn

Haldun’un en büyük eseri olan

El-Mukaddime’sine,

kendine tarih ve sosyolojisinin tarihçesi içerisinde müstesna bir yer ayırtan tarih anlayışını anlatarak başlamıştır.

İbn Haldun’a göre, tarih, insana ve içtimai hayatına taalluk eden büyük ve geniş bir bilgi disiplinidir.

Slide48

Böylece

İbn

Haldun kendisine kadar gelen ve

hikayeci tarih

olarak tarif olunan ananevi tarih anlayışından ayrılmakta ve yeni bir ilmin temellerini atmaktadır.Bu,yeni ve bağımsız bir ilim olup onun

konusu olan insan medeniyeti ve insan toplumunun incelenmesidir.Böylece tarihin konusunu: insan toplumu ve medeniyetinin incelenmesi olarak açıklayan ibn Haldun, A.Comte’tan beş asır önce ‘Sosyoloji’ ilminin mucidi olmaktadır.

Slide49

Esasen,

sosyal ilimleri ansiklopedik bir tarzda toplayan bir Genel Sosyolojinin esaslarını ortaya koyduğu

anlaşılan

İbn

Haldun, bu yeni bilimin konuları arasında dinin sosyolojik tetkikini dahil etmeyi de ihmal etmemekte ve böylece o, gerçek bir din sosyolojisi öncüsü olduğunu ortaya koymaktadır.

Slide50

Coğrafi, iktisadi vs. faktörlerin sosyal ve dini hayat üzerinde etkilerde bulunmaları

, toplumu tıpkı bugünün pek çok sosyologları gibi sıkı bir karşılıklı etki-tepkiler bütünü olarak gören

İbn

Haldun’un görüşünün

sadece bir yönünü oluşturmaktadır.

Slide51

İbn

Haldun sosyolojisinde temel kavramlardan biri olup, din sosyolojisini de yakından ilgilendiren bir konuya, ‘

asabiyet’ nazariyesine götürmektedir

.

Asabiyet’le İbn Haldun, kan bağı sayesinde doğan tabii ve uzvi beraberlik yani nesep bağının yanısıra

din bağını ve her türlü manevi bağlılığı kast etmektedir.

Slide52

Özellikle

dini bağ bir toplumun birleşip bütünleşmesinde en etkili rollerden birini oynayan temel faktör olup

, toplumun ve onun idaresini üzerine almış bulunan idarecilerin sağlam bir şekilde ayakta kalmalarında büyük rol oynar.

Bu nedenle

dini güçle desteklenen asabiyet bir toplumun ayakta durabilmesi için bereketli bir enerji kaynağı gibidir

.Bu enerjinin sönmesi toplumun çökmesi demektir.

Slide53

İslam dünyasında ortaya çıkan

olaylarla sosyal faktörler arasında münasebetler kurması

ve nihayet temelinde toplumu aşmakla birlikte, herhangi bir topluma mal olduğu andan itibaren sosyal bir olay olarak karşımıza çıkması nedeni ile

din ve toplum arasındaki karşılıklı münasebetler

ve dinin sosyal rolü üzerinde durması İbn Haldun’a din sosyolojisi ilminin tarihçesi içerisinde müstesna bir yer ayırtmaktadır

.

Slide54

Fuzuli (1483 – 1556)

Ailesi göçebe hayatı bırakıp günümüzdeki Irak bölgesine yerleşmiş olan Oğuzların Bayat boylarındandır.

Fuzûlî

; ne kadar kesin bilinmese de 1483 yılında Akkoyunlular zamanında şimdiki Irak'ta

Kerbela veya Necef'de veya Kerkük iline bağlı Kale semtinde doğduğu tahmin edilir

En önemli eseri “Leyla ile Mecnun”da kavuşamamak olarak nitelendirdiği aşkı yazdı. Yüzyıllar sonra Schopenhauer, en önemli eseri “İstenç ve Tasarım Olarak Dünya”da; Fuzuli’nin aşk dediği şeye “istenç” diyecekti.