SYSTEMY TKANEK ROŚLINNYCH - PowerPoint Presentation

Slide1

SYSTEMY TKANEK ROŚLINNYCH

Slide2

U ROŚLIN OKRYTONASIENNYCH WYRÓŻNIA SIĘ

KORZEŃ, PĘD, LIŚCIE I KWIAT

. SĄ ONE ZBUDOWANE Z RÓŻNYCH TKANEK, ZAWIERAJĄCYCH RÓŻNE TYPY KOMÓREK.

TKANKĄ JEST ZESPÓŁ PODOBNYCH LUB RÓŻNYCH KOMÓREK SPEŁNIAJĄCYCH PODOBNĄ FUNKCJĘ.

TKANKI KLASYFIKUJE SIĘ NA PODSTAWIE SPEŁNIA-NEJ FUNKCJI LUB POCHODZENIA I BUDOWY. NIŻEJ OMÓWIONO TKANKI UWZGLĘDNIAJĄC ICH POCHODZENIE i BUDOWĘ.

Slide3

Slide4

Slide5

Slide6

Slide7

Slide8

Slide9

Slide10

PRZEKRÓJ POPRZECZNY PĘDU

NACZYNIA KSYLEMU

RDZEŃ

KORA

Slide11

PĄKI WIERZCHOŁKOWE I KĄTOWE

KSYLEM

FLOEM

RDZEŃ

KORA

EPIDERMA

KAMBIUM NACZYNIOWE

KORA

KOREK

PERYDERMA

FLOEM WTÓRNY

KAMBIUM NACZYNIOWE

KSYLEM WTÓRNY

KORA I POZOSTAŁOŚCI EPIDERMY

KORA ZEWNĘTRZNA

KSYLEM

KSYLEM (DRUGI ROK)

KSYLEM (TRZECI ROK)

KAMBIUM

Slide12

TKANKI ROŚLINNE DZIELI SIĘ NA

TWÓRCZE I STAŁE

. DO TKANEK TWÓRCZYCH NALEŻĄ RÓŻNE MERYSTEMY, NATOMIAST STAŁYMI SĄ WSZYSTKIE TKANKI DOJRZAŁE, KTÓRYCH KOMÓRKI NIE DZIELĄ SIĘ.

TKANKA

MOŻE BYĆ

JEDNORODNA

, GDY SKŁADA SIĘ Z ZESPOŁU KOMÓREK O PODOBNEJ BUDOWIE LUB

NIE-JEDNORODNA

, JEŚLI W JEJ SKŁAD WCHODZĄ KOMÓRKI PEŁNIĄCE RÓŻNE FUNKCJE.

Slide13

TKANKI ROŚLINNE

MERYSTEMATYCZNE STAŁE

WSTAWOWY PROSTE ZŁOŻONE

WIERZCHOŁKOWY BOCZNY

KSYLEM FLOEM

KOLENCHYMA SKLERENCHYMA

MIĘKISZ

WŁÓKNA SKLEROIDY

ZASADNICZY POWIETRZNY ZIELENIOWY

PALISADOWY GĄBCZASTY

Slide14

Slide15

WYRÓŻNIA SIĘ NASTĘPUJĄCE

RODZAJE TKANEK STAŁYCH:

PARENCHYMA (MIĘKISZ)

KOLENCHYMA (ZWARCICA)

SKLERENCHYMA (TWARDZICA)

KSYLEM (DREWNO)

FLOEM (ŁYKO)

EPIDERMA (SKÓRKA)

PERYDERMA (KORKOWICA)

UTWORY WYDZIELNICZE

TKANKA KALUSOWA (TKANKA PRZYRANNA).

Slide16

Slide17

Slide18

Slide19

Slide20

Slide21

TKANKI MERYSTEMATYCZNE

CHARAKTERYSTYCZNĄ CECHĄ TKANEK MERYSTE-MATYCZNYCH JEST ZDOLNOŚĆ DO SYSTEMATYCZNEGO PODZIAŁU KOMÓREK. DZIELĄC SIĘ, KOMÓRKI WYTWA-RZAJĄ NOWE PARTIE TKANKI, KTÓRE PO ZRÓŻNICOWA-NIU POWODUJĄ WZROST ORGANÓW JUŻ ISTNIEJĄCYCH LUB TWORZĄ NOWE.

Slide22

Slide23

JEDNĄ Z CECH RÓŻNIĄCĄ ROŚLINY OD ZWIERZĄT JEST WZROST

ZLOKALIZOWANY I NIEOGRANICZONY

. U ROŚLIN, W PRZECIWIEŃSTWIE DO ZWIERZĄT ODBYWA SIĘ ON W ŚCIŚLE OGRANICZONYCH MIEJSCACH CIAŁA.

PZRYKŁADEM MOŻE BYĆ WZROST NA DŁUGOŚĆ PĘDÓW I KORZENI, KTÓRY ODBYWA SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE ROŚLINY TYLKO NA JEJ WIERZCHOŁKACH.

Slide24

Slide25

UWZGLĘDNIAJĄC MIEJSCE NA ROŚLINIE, WYRÓŻNIA-MY

MERYSTEMY WIERZCHOŁKOWE

I BOCZNE. WIERZCHOŁKOWE WYSTĘPUJĄ NA SZCZYTACH ŁODYG I KORZENI I POWODUJĄ ICH WZROST NA DŁUGOŚĆ (rys. 4.12).

MERYSTEMAMI BOCZNYMI

SĄ KAMBIUM WYTWARZA-JĄCE TKANKI PRZEWODZĄCE ŁODYG I KORZENI ORAZ MIAZGA KORKORODNA (FELOGEN), WYTWARZAJĄCA KOREK I TKANKĘ OKRYWAJĄCĄ W STARSZYCH PAR-TIACH TYCH TKANEK.

Slide26

Slide27

STOŻEK WZROSTU PĘDU Z MERYSTEMEM WIERZ-CHOŁKOWYM

MERYSTEM WIERZ-

CHOŁKOWY

Slide28

MERYSTEMY,

WYSTĘPUJĄCE W POSTACI GRUP KOMÓREK DZIELĄCYCH SIĘ W SPOSÓB CIĄGŁY POCZYNAJĄC OD STADIUM EMBRIONALNEGO, NAZYWAMY

PIERWOTNYMI

. NALEŻĄ DO NICH STOŻKI WZROSTU PĘDÓW I KORZENI, KTÓRE WYSTĘPOWAŁY JUŻ W ZARODKU ROŚLINY.

Slide29

MERYSTEMY WTÓRNE

POWSTAJĄ Z KOMÓREK STA-ŁYCH W WYNIKU ICH POWROTU DO STANU EMBRIO-NALNEGO. PRZYKŁADEM MOŻE BYĆ

MIAZGA KORKO-RODNA, KAMBIUM MIĘDZYWIĄZKOWE W ŁODYDZE, MERYSTEMY WIERZCHOŁKÓW KORZENI BOCZNYCH ORAZ KORZENI I PĘDÓW PRZYBYSZOWYCH.

Slide30

SWOISTYM RODZAJEM TKANKI MERYSTEMATYCZNEJ JEST

TKANKA ARCHESPORIALNA

, CZYLI SPOROGENNA. JEJ KOMÓRKI MAJĄ ZDOLNOŚĆ DO PODZIAŁÓW MEJO-TYCZNYCH W WYNIKU KTÓRYCH POWSTAJĄ

MIKROSPO-RY

, CZYLI ZIARNA PYŁKU W PYLNIKACH ORAZ

MAKRO-SPORY

, PRZEKSZTAŁCAJĄCE SIĘ W WORECZKI ZALĄŻ-KOWE W ZALĄŻKACH SŁUPKÓW KWIATÓW.

Slide31

PYLNIK

ZALĄŻNIA

Slide32

WYRÓŻNIAMY WIĘC ŁĄCZNIE NASTĘPUJĄCE RODZAJE MERYSTEMÓW:

WIERZCHOŁKOWE

(W ŁODYGACH I KORZENIACH);

WSTAWOWE

( W ŁODYGACH TRAW);

BOCZNE:

KAMBIUM

WYTWARZAJĄCE NOWE TKANKI PRZEWO-DZĄCE ŁODYGI I KORZENIA ORAZ

MIAZGA KORKORODNA (

FELOGEN), KTÓRA

WYTWARZA KOREK;

d) TKANKA ARCHESPORIALNA

PYLNIKÓW I SŁUPKÓW.

Slide33

CECHY WSPÓLNE Z TKANKAMI MERYSTEMATYCZNY-MI MA

TKANKA KALUSOWA

, CZYLI PRZYRANNA, KTÓRA POWSTAJE W MIEJSCU ZRANIENIA ROŚLINY. TKANKA KALUSOWA ODGRYWA WAŻNĄ ROLĘ PRZY ZRASTANIU SIĘ DWU SZCZEPIONYCH ROŚLIN.

Slide34

PARENCHYMA

Slide35

TKANKA PARENCHYMATYCZNA, CZYLI MIĘKISZOWA

JEST NAJBARDZIEJ ROZPOWSZECHNIONYM TYPEK TKANEK U ROŚLIN. JEJ KOMÓRKI SĄ ŻYWE, MAJĄ LICZNE WAKUOLE ORAZ PLASTYDY, KTÓRE NA ŚWIETLE PRZEKSZTAŁCAJĄ SIĘ W CHLOROFIL. CIENKIE ŚCIANY KOMÓRKOWE SĄ ZBUDOWANE GŁÓWNIE Z CELULOZY, PEKTYN I HEMICELULOZ. MIĘDZY KOMÓRKAMI WYSTĘ-PUJĄ PRZESTWORY. KOMÓRKI PARENCHYMY ULEGAJĄ ŁATWO PRZEKSZTAŁCENIU W MERYSTEMY WTÓRNE.

Slide36

UWZGLĘDNIAJĄC SPEŁNIANE FUNKCJE WYRÓŻNIA SIĘ NIŻEJ WYMIENIONE

RODZAJE PARENCHYMY

:

a)

MIĘKISZ ZASADNICZY

(rys. 4.13 A) ZBUDOWANY Z CIENKOŚCIENNYCH, RÓWNOWYMIAROWYCH KOMÓREK. WYPEŁNIA ON PRZESTRZENIE MIĘDZY INNNYMI TKAN-KAMI W RÓŻNYCH ORGANACH, np. W KORZE PIERWOT-NEJ I RDZENIU MŁODSZYCH ŁODYG I KORZENI ORAZ STANOWI MIĘKISZ OWOCÓW.

Slide37

b)

MIĘKISZ ZIELENIOWY

, ZWANY RÓWNIEŻ MIĘKISZEM

ASYMILACYJNYM

LUB

CHLORENCHYMĄ

JEST ZBUDOWANY Z KOMÓREK MAJĄCYCH BARDZO LICZNE CHLOROPLASTY. TYPOWY MIĘKISZ ZIELENIOWY WYSTĘPUJE W LIŚCIACH.

c)

MIĘKISZ ŚPICHRZOWY

SKŁADA SIĘ Z KOMÓREK GROMADZĄ-CYCH SKROBIĘ, TŁUSZCZE I BIAŁKA. ODMIANĄ MIĘKISZU ŚPICH-RZOWEGO JEST MIĘKISZ WODNY, KTÓREGO KOMÓRKI MAGAZYNUJĄ WODĘ. WYSTĘPUJE ON U ROŚLIN GRUBOSZOWA-TYCH, np. KAKTUSÓW.

d) MIĘKISZ POWIETRZNY

ZWANY

AERENCHYMĄ

(rys. 4.13 B) WYRÓŻNIA SIĘ SILNYM ROZWOJEM PRZESTRZENI MIĘDZYKOMÓR-KOWYCH WYPEŁNIONYCH TLENEM I DWUTLENKU WĘGLA.

Slide38

Slide39

KOLENCHYMA

Slide40

Slide41

KOLENCHYMA, INACZEJ ZWARCICA,

JEST TKANKĄ WZMACNIAJĄCĄ, ZBUDOWANĄ Z KOMÓREK ŻYWYCH, WYDŁUŻONYCH, MAJĄCYCH NIEZDREWNIAŁE, CELULO-ZOWO-PEKTYNOWE ŚCIANY O CHARAKTERYSTYCZ-NYCH ZGRUBIENIACH (rys. 4.14). KOMÓRKI KOLENCHY-MY PRZEWAŻNIE ŚCIŚLE DO SIEBIE PRZYLEGAJĄ, TWO-RZĄC ZWARTĄ TKANKĘ. TKANKA TA WYSTĘPUJE W OGONKACH LIŚCIOWYCH I MŁODYCH CZĘŚCIACH ŁODYG, KTÓRYM NADAJE ODPORNOŚĆ MECHANICZNĄ. JEJ ŚCIANY KOMÓRKOWE, CHOĆ ZGRUBIAŁE, SĄ ELAS-TYCZNE, CO UMOŻLIWIA JESZCZE WZROST MŁODEJ CZĘŚCI ORGANIZMU NA DŁUGOŚĆ.

Slide42

SKLERENCHYMA

Slide43

SKLERENCHYMA, INACZEJ TWARDZICA,

JEST TAKŻE TKANKĄ WZMACNIAJĄCĄ. JEJ DOJRZAŁE KOMÓRKI MAJĄ MOCNO ZGRUBIAŁE I PRZEWAŻNIE SILNIE ZDREW-NIAŁE ŚCIANY WTÓRNE. ICH PROTOPLASTY NAJCZĘŚ-CIEJ ZAMIERAJĄ, WSKUTEK CZEGO SĄ TO PRZEWAŻNIE KOMÓRKI MARTWE. TKANKA SKLERENCHYMATYCZNA WYSTĘPUJE W POSTACI WŁÓKIEN ORAZ JAKO SKLERE-IDY, ZWANE TEŻ KOMÓRKAMI KAMIENNYMI.

Slide44

Slide45

WŁÓKNA SĄ WYDŁUŻONYMI KOMÓRKAMI SKLEREN-CHYMATYCZNYMI (rys. 4.15 A). U WIĘKSZOŚCI ROŚLIN MAJĄ DŁUGOŚĆ 1-2 mm, NATOMIAST U LNU I KONOPI NAWET 10 cm. SĄ ONE SUROWCEM DO WYROBU NICI I TKANIN. WŁÓKNA WYSTĘPUJĄ NAJCZĘŚCIEJ W ZESPO-ŁACH TWORZĄCYCH WIĄZKI LUB PASMA SKLERENCHY-MATYCZNE ALBO POCHWY OTACZAJĄCE WEWNĘTRZNE CZĘŚCI ORGANU LUB JEGO WIĄZKI PRZEWODZĄCE.

KOŃCE WŁÓKIEN SĄ PRZEWAŻNIE SILNIE ZWĘŻONE A KOMÓRKI WCISKAJĄ SIĘ NIMI JEDNE POMIĘDZY DRUGIE, TWORZĄC TKANKĘ O WŁAŚCIWOŚCIACH WYBITNIE WZMACNIAJĄCYCH.

Slide46

Slide47

SKLEREIDY

SĄ KOMÓRKAMI SKLERENCHYMA-TYCZNYMI RÓWNOWYMIAROWYMI, O PODŁUŻNYCH, NIEREGULARNYCH ROZGAŁĘZIENIACH (rys. 4.15 C). MOGĄ WYSTĘPOWAĆ POJEDYŃCZO JAKO SKLEREN-CHYMATYCZNE

IDIOBLASTY

LUB W MAŁYCH GRUPACH W RÓŻNYCH TKANKACH (jak np. GRUPY KOMÓREK KAMIENNYCH W OWOCACH GRUSZY). MOGĄ TEŻ TWORZYĆ ZWARTĄ, TWARDĄ TKANKĘ, Z KTÓREJ ZBUDOWANE SĄ ZEWNĘTRZNE CZĘŚCI PESTEK, ŁUPINY ORZECHÓW ORAZ PEWNYCH NASION.

Slide48

KSYLEM

Slide49

KSYLEM, ZWANY RÓWNIEŻ DREWNEM, JEST TKANKĄ RZEWODZĄCĄ, ROZPROWADZAJĄCĄ PO CAŁEJ ROŚLI-NIE WODĘ I SOLE MINERALNE POBRANE PRZEZ KORZE-NIE Z GLEBY. PEŁNI RÓWNIEŻ FUNKCJĘ TKANKI WZMAC-NIAJĄCEJ. W SKŁAD KSYLEMU WCHODZĄ ELEMENTY, KTÓRE OPISANO NIŻEJ.

Slide50

a)

CEWKI

SĄ KOMÓRKAMI WYDŁUŻONYMI, NA KOŃ-CACH ZWĘŻONYMI LUB O UKOŚNYCH ŚCIANACH POPRZECZNYCH (rys. 4.16 A). ŚCIANY MAJĄ ZDREWNIA-ŁE, ZAŚ NIERÓWNOMIERNE ODKŁADANIE SIĘ ŚCIAN WTÓRNYCH PROWADZI DO POWSTANIA ZGRUBIEŃ PIERŚCIENIOWATYCH, SPIRALNYCH, SIATKOWATYCH ORAZ JAMEK. CEWKI ZACHODZĄ NA SIEBIE ZWĘŻONY-MI KOŃCAMI ORAZ PRZYLEGAJĄ DO SIEBIE BOCZNYMI ŚCIANAMI, WSKUTEK CZEGO ROZTWÓR WODNY ŁATWO PRZEMIESZCZA SIĘ Z CEWKI DO CEWKI PRZEZ JAMKI.

Slide51

b) NACZYNIA SĄ DŁUGIMI RURAMI UTWORZONYMI Z KOMÓREK, KTÓRE PRZEKSZTAŁCIŁY SIĘ W CZŁONY NACZYNIOWE. CZŁONY SĄ PODOBNE DO CEWEK I PEŁ-NIĄ TAKIE SAME FUNKCJE. ZANIK ŚCIAN POPRZECZ-NYCH (rys. 4-16 D-F) UŁATWIA PRZEPŁYW WODY Z KO-MÓRKI DO KOMÓRKI. POSZCZEGÓLNE CZŁONY USTA-WIONE W PIONOWE SZEREGI, TWORZĄ RURY O ZNACZ-NEJ DŁUGOŚCI. PODOBNIE JAK U CEWEK ICH ŚCIANY MAJĄ LEJKOWATE JAMKI LUB RÓŻNEGO KSZTAŁTU ZGRUBIENIA.

Slide52

Slide53

Slide54

Slide55

Slide56

Slide57

Slide58

BUDOWA PŁYTKI SITOWEJ

PORY PŁYTKI SITOWEJ PŁYTKA SITOWA ELEMENT RURKI SITOWEJ

KOMÓRKA TOWARZYSZĄCA

Slide59

Slide60

Slide61

Slide62

Slide63

c) WŁÓKNA DRZEWNE

WŁÓKNA DRZEWNE SĄ ROZMIESZCZONE W DREWNIE POJEDYŃCZO LUB GRUPAMI POMIĘDZY INNYMI KOMÓR-KAMI TKANKI. W ICH ŚCIANACH WYSTĘPUJĄ ZREDUKO-WANE LEJKOWATE JAMKI. TYPOWE WŁÓKNA SĄ MAR-TWYM, SPEŁNIAJĄCYM WYŁĄCZNIE MECHANICZNE FUNKCJE, ELEMENTEM DREWNA.

Slide64

Slide65

d) MIĘKISZ RZEWNY

MIĘKISZ DRZEWNY WYSTĘPUJE W POSTACI PASM KOMÓREK MIĘKISZOWYCH POMIĘDZY INNYMI ELEMEN-TAMI DREWNA. JEST ON JEDYNYM ŻYWYM JEGO ELE-MENTEM, PEŁNIĄCYM FUNKCJĘ TKANKI ŚPICHRZOWEJ ORAZ ZAPEWNIA ŁĄCZNOŚĆ DREWNA Z INNYMI TKAN-KAMI ORGANU, CO JEST NIEZBĘDNYM WARUNKIEM FUNKCJONOWANIA DREWNA JAKO TKANKI PRZEWO-DZĄCEJ.

Slide66

Slide67

FLOEM

Slide68

FLOEM, ZWANY RÓWNIEŻ ŁYKIEM,

PRZEWODZI NA WIĘKSZĄ ODLEGŁOŚĆ ORGANICZNE SUBSTANCJE POKARMOWE, GŁÓWNIE CUKRY. ŁYKO JEST TKANKĄ NIEJEDNORODNĄ, ZBUDOWANĄ Z ELEMENTÓW, KTÓRE OPISANO NIŻEJ.

Slide69

Slide70

a) RURKI SITOWE SĄ PIONOWYMI SZEREGAMI KOMÓ-REK BĘDĄCYCH CZŁONAMI RUR SITOWYCH. KOMÓRKI SĄ ŻYWE, LECZ POZBAWIONE JĄDRA, O WYDŁUŻONYM KSZTAŁCIE I CELULOZOWYCH ŚCIANACH. ICH WNĘTRZE WYPEŁNIA DUŻA WODNICZKA, OTOCZONA CIENKIM CYTOPLAZMATYCZNYM PŁASZCZEM. NA POPRZECZ-NYCH PŁASZCZYZNACH ŚCIAN KOMÓRKOWYCH WYSTĘ-PUJA OTWORY, WSKUTEK CZEGO PRZYPOMINAJĄ ONE SITO. PRZEZ PORY PRZEBIEGAJĄ PASMA CTOPLAZMY ŁĄCZĄCE CZŁONY RURKI SITOWEJ (rys. 4.19).

Slide71

b) KOMÓRKI TOWARZYSZĄCE, ZWANE TEŻ PRZYRURKOWYMI, WYSTĘPUJĄ W ŁYKU. SĄ TO KOMÓRKI ŻYWE, WYDŁUŻONE, MNIEJSZE OD SITOWYCH I ŚCIŚLE DO NICH PRZYLEGAJĄCE (rys. 4.22).

Slide72

c)

MIĘKISZ ŁYKOWY

JEST ZBUDOWANY Z KOMÓREK WYDŁUŻONYCH, TWORZĄCYCH PASMA WŚRÓD INNYCH ELEMENTÓW ŁYKA (rys. 4.22). MIĘKISZ PEŁNI RÓWNIEŻ FUNKCJĘ TKANKI ŚPICHRZOWEJ, JAK MA TO np. MIEJS-CE W KORZENIU ŚPICHRZOWYM MARCHWI.

Slide73

d) WŁÓKNA ŁYKOWE

WŁÓKNA ŁYKOWE SĄ ZWYKLE DŁUŻSZE OD WŁÓKIEN DRZEWNYCH I RÓŻNIĄ SIĘ OD NICH MAJĄC JAMKI PROSTE (rys. 4.22).

Slide74

EPIDERMA

Slide75

EPIDERMA, CZYLI SKÓRKA, JEST NAJCZĘŚCIEJ JEDNĄ WARSTWĄ KOMÓREK NA POWIERZCHNI MŁODYCH ORGANÓW. ZBUDOWANA JEST Z KOMÓREK ŻYWYCH OTOCZONYCH CELULOZOWĄ ŚCIANKĄ, ŚCIŚLE DO SIEBIE PRZYLEGAJĄCYCH I ZWYKLE POZBAWIO-NYCH TYPOWYCH CHLOROPLASTÓW.

SKÓRKA STANOWI GRANICZNĄ WARSTWĘ POMIĘDZY ROŚLINĄ, A ŚRODOWISKIEM ZEWNĘTRZNYM.

Slide76

Slide77

Slide78

DLA ROŚLIN BARDZO DUŻE ZNACZENIE MA OGRANI-CZENIE PAROWANIA Z POWIERZCHNI, CZYLI TRANSPI-RACJI. FUNKCJĘ TĘ SPEŁNIA SKÓRKA ŁODYG, LIŚCI, KWIATÓW I OWOCÓW, KTÓRA MA SZEREG CECH OGRANICZAJĄCYCH TRANSPIRACJĘ.

ZEWNĘTRZNE ŚCIANY KOMÓREK SKÓRKI SĄ GRUBSZE, A ICH WARSTWY PODPOWIERZCHNIOWE ZAWIERAJĄ KUTYNĘ. PONADTO, NA POWIERZCHNI KOMÓREK WYSTĘPUJE KUTYKULA (rys. 2.40 i 4.23).

Slide79

Slide80

W SKUTYNIZOWANYCH ŚCIANACH OBOK KUTYNY MOGĄ WYSTĘPOWAĆ DUŻE ILOŚCI WOSKU TWORZĄCE-GO SZARY NALOT, JAK MA TO MIEJSCE NA OWOCACH ŚLIWY I WINOROŚLI.

Slide81

TRANSPIRACJA I WYMIANA GAZOWA SĄ U ROŚLIN MOŻLIWE DZIĘKI WYSTĘPOWANIU W SKÓRCE APARA-TÓW SZPARKOWYCH. APARAT SZPARKOWY JEST ZBU-DOWANY Z DWÓCH KOMÓREK SZPARKOWYCH W KSZTAŁCIE NASION FASOLI. ICH ŚCIANY SĄ ZGRUBIAŁE OD STRONY SZPARKI. ZGRUBIENIA TE UMOŻLIWIAJĄ ZMIANĘ KSZTAŁTU KOMÓREK PRZY ZMIANIE TURGORU. POMIĘDZY KOMÓRKAMI SZPARKOWYMI WYSTĘPUJE PRZSTRZEŃ MIĘDZYKOMÓRKOWA ZWANA SZPARKĄ. ZMIENIAJĄC STOPIEŃ ROZWARCIA SZPARKI ROŚLINA REGULUJE WIELKOŚĆ TRANSPIRACJI I WYMIANY GAZO-WEJ ZE ŚRODOWISKIEM.

Slide82

Slide83

Slide84

SKÓRKA MOŻE BYĆ GŁADKA LUB POKRYTA WYROST-KAMI, WŁOSKAMI ORAZ KOLCAMI. WŁOSKI MOGĄ BYĆ JEDNOKOMÓRKOWE PROSTE LUB ROZGAŁĘZIONE. CZĘŚCIEJ SĄ WIELOKOMÓRKOWE PROSTE LUB ROZGA-ŁĘZIONE O ROZMAITYCH KSZTAŁTACH (rys. 4. 26). PRZEWAŻNIE SĄ MARTWE I WYPEŁNIONE POWIETRZEM; TWORZĄ POWŁOKĘ CHRONIĄCĄ PRZED NADMIERNĄ TRANSPIRACJĄ. POWŁOKA Z WŁOSKÓW MOŻE BYĆ BARDZO GĘSTA, WEŁNISTA I WÓWCZAS NAZYWA SIĘ KUTNEREM.

Slide85

Slide86

KOLCE

SĄ UTWORAMI SZTYWNYMI, OSTRO ZAKOŃ-CZONYMI. W ICH POWSTANIU UCZESTNICZY SKÓRKA ORAZ LEŻĄCY POD NIĄ MIĘKISZ. NIE SĄ ONE POŁĄCZO-NE Z WNĘTRZEM ORGANU TKANKAMI PRZEWODZĄ-CYMI.

CIERNIE

SĄ PRZEKSZTAŁCONYMI ORGANAMI BOCZNYMI ROŚLINY. NA ŁODYDZE WYSTĘPUJĄ ZAWSZE W WĘZŁACH I POŁĄCZONE SĄ TKANKAMI PRZEWODZĄ-CYMI Z SYSTEMEM PRZEWODZĄCYM ROŚLINY.

Slide87

SKÓRKA KORZENIA

GŁÓWNĄ FUNKCJĄ SKÓRKI KORZENIA JEST POBIE-RANIE WODY I SOLI MINERALNYCH Z ROZTWORU GLE-BOWEGO. PODOBNIE JAK U PĘDU JEST ONA ZBUDOWA-NA Z ŻYWYCH, ŚCIŚLE PRZYLEGAJĄCYCH DO SIEBIE KOMÓREK. ICH ŚCIANY SĄ CIENKIE I W MŁODSZEJ STREFIE KORZENIA TWORZĄ WŁOŚNIKI. KOMÓRKA JEST WYPEŁNIONA DUŻĄ WODNICZKĄ, A CYTOPLAZMA TWORZY WZDŁUŻ ŚCIANY CIENKĄ WYŚCIÓŁKĘ. JĄDRO ZNAJDUJE SIĘ W SZCZYTOWEJ CZĘŚCI WŁOŚNIKA. WŁOŚNIKI ZWIĘKSZAJĄ POWIERZCHNIĘ KONTAKTU SKÓRKI Z GLEBĄ.

Slide88

Slide89

PERYDERMA

Slide90

Slide91

PERYDERMA, ZWANA TEŻ KORKOWICĄ

, OKRYWA STARSZE ORGANY LUB STARSZE CZĘŚCI ORGANÓW ROŚLINY. JEST TO TKANKA WTÓRNA; W JEJ SKŁAD WCHODZI WTÓRNY MERYSTEM - FELOGEN ORAZ WYTWORY JEGO MERYSTEMATYCZNEJ AKTYWNOŚCI - FELEM I FELODERMA.

FELOGEN, CZYLI MIAZGA KORKORODNA POWSTAJE W OBWODOWYCH CZĘŚCIACH ŁODYGI LUB KORZENIA Z ODRÓŻNICOWANIA TKANEK STAŁYCH, np. MIĘKISZU LUB ŁYKA. KOMÓRKI MERYSTEMATYCZNE FELOGENU DZIE-LĄ SIĘ STYCZNIE DO POWIERZCHNI ORGANU, ODKŁADA-JĄC NOWE KOMÓRKI GŁÓWNIE NA ZEWNĄTRZ.

Slide92

FELEM, CZYLI KOREK

, POWSTAJE W WYNIKU ZRÓŻNI-COWANIA KOMÓREK ODKŁADANYCH PRZEZ FELOGEN NA ZEWNĄTRZ. JEST ZBUDOWANY Z KOMÓREK ŚCIŚLE PRZYLEGAJĄCYCH DO SIEBIE, MARTWYCH I WYPEŁ-NIONYCH POWIETRZEM (rys. 4.28 A) O ŚCIANACH ZAWIE-RAJĄCYCH WARSTWĘ SUBERYNY. ŚCIANA MOŻE BYĆ TAKŻE ZDREWNIAŁA.

KOREK JEST NIEPRZEPUSZCZALNY DLA WODY I POWIETRZA. KONTAKT WNĘTRZA ORGANU ZE ŚRODO-WISKIEM I WYMIANĘ GAZOWĄ UMOŻLIWIAJĄ WYSTĘPU-JĄCE W KORKU

PRZETCHLINKI

. SĄ TO MIEJSCA W TKANCE KORKOWEJ, W KTÓRYCH KOMÓRKI SĄ UŁOŻO-NE LUŹNO Z POZOSTAWIENIEM PRZESTWORÓW MIĘDZY-KOMÓRKOWYCH, KTÓRYMI PARA WODNA I INNE GAZY DYFUNDUJĄ NA ZEWNĄTRZ I DO WNĘTRZA ROŚLINY (rys. 4.28 B).

Slide93

FELOGEN ODKŁADA NOWE RÓŻNICUJĄCE SIĘ KOMÓRKI RÓWNIEŻ DO WNĘTRZA ORGANU. POWSTAJE Z NICH, PO WEWNĘTRZNEJ WARSTWIE FELOGENU, WARSTWA KOMÓREK MIĘKISZOWYCH ZWANA

FELODERMĄ

.

Slide94

UTWORY WYDZIELNICZE

Slide95

UTWORAMI WYDZIELNICZYMI SĄ POJEDYŃCZE KOMÓRKI LUB ICH ZESPOŁY WYDZIELAJĄCE PRODUK-TY PRZEMIANY MATERII. WYDZIELINY SĄ WYTWARZANE W CYSTERNACH SIATECZKI ŚRÓDPLAZMATYCZNEJ LUB APARATU GOLGIEGO I POJAWIAJĄ SIĘ W PĘCHE-RZYKACH ODDZIELAJĄCYCH SIĘ OD TYCH STRUKTUR. Z POMOCĄ EGZOCYTOZY PĘCHERZYKI USUWAJĄ NIEPOTRZEBNE SUBSTANCJE NA ZEWNĄTRZ KOMÓRKI.

Slide96

UTWORY WYDZIELNICZE MOGĄ WYSTĘPOWAĆ NA POWIERZCHNI ROŚLINY, JAK W PRZYPADKU OBSZARÓW SKÓRKI WYDZIELAJĄCYCH OLEJKI LOTNE NADAJĄCE ZAPACH KWIATOM, LIŚCIOM I INNYM ORGANOM. U PELARGONII I POKRZYWY FUNKCJE WYDZIELNICZE PEŁNIĄ WŁOSKI (rys. 4.29).

Slide97

Slide98

POWIERZCHNIOWYMI ORGANAMI WYDZIELNICZYMI SĄ TEŻ

MIODNIKI

. SĄ TO GRUPY KOMÓREK WYDZIELA-JĄCE NA ZEWNĄTRZ NEKTAR (rys. 4.29 C). WYSTĘPUJĄ ONE NA RÓZNYCH CZĘŚCIACH KWIATÓW ZAPYLANYCH PRZEZ OWADY, KTÓRE ODŻYWIAJĄ SIĘ NEKTAREM.

UTWORY WYDZIELNICZE MOGĄ TEŻ WYSTĘPOWAĆ WEWNĄTRZ ORGANÓW ROŚLINNYCH, JAK ZBIORNIKI I KANAŁY.

Slide99

W PEWNYCH TKANKACH WYSTĘPUJĄ POJEDYŃCZE KOMÓRKI WYDZIELNICZE, JAK np. KOMÓRKI GARBNIKO-WE ORAZ MLECZNE NAZYWANE

RURAMI MLECZNYMI

(rys. 4.30). SOK MLECZNY JEST ZAWIESINĄ CUKRÓW, OLEJKÓW LOTNYCH, WOSKÓW, ŻYWIC, GUM, BIAŁEK, SKROBI itd. U NIEKTÓRYCH ROŚLIN ZAWIERA TRUJĄCE ALKALOIDY (np. OPIUM) LUB CENNE SUROWCE PRZE-MYSŁOWE, np. SOK MLECZNY DRZEWA KAUCZUKOWE-GO.

Slide100

Slide101

UTWORY WYDZIELNICZE MOGĄ MIEĆ RÓWNIEŻ POSTAĆ KANAŁÓW I ZBIORNIKÓW POZA OBRĘBEK KOMÓREK. PRZYKŁADEM SĄ

KANAŁY ŻYWICZNE

SOSNY, KTÓRE POWSTAJĄ W WYNIKU ROZSUNIĘCIA SIĘ KOMÓ-REK WYDZIELNICZYCH I WYTWORZENIA POŁĄCZONEGO SYSTEMU PRZESTWORÓW MIĘDZYKOMÓRKOWYCH DO KTÓREGO JEST WYDZIELANA ŻYWICA (rys. 4.30 B). ŻYWICA JEST SUROWCEM UZYSKIWANYM Z DRZEW SZPILKOWYCH I WYKORZYSTYWANYM DLA CELÓW PRZEMYSŁOWYCH.

Slide102

INNYM PRZYKŁADEM UTWORÓW WYDZIELNICZYCH SĄ ZBIORNIKI OLEJKÓW LOTNYCH W OWOCACH I LIŚCIACH OWOCÓW CYTRUSOWYCH. SĄ ONE

PRZESTWORAMI MIĘDZYKOMÓRKOWYMI, KTÓRE POWSTAJĄ W WYNIKU ROZPADU KOMÓREK WYDZIELNICZYCH

WYTWARZAJĄ-CYCH OLEJKI NADAJĄCE TYM OWOCOM CHARAKTE-RYSTYCZNY AROMAT (4.30 C).

Slide103

UKŁADY FUNKCJONALNE

TKANEK

Slide104

SPECJALIZACJA BUDOWY ROŚLIN NACZYNIOWYCH WYRAŻA SIĘ W ISTNIENIU ORGANÓW I UKŁADÓW TKANKOWYCH O WYSOKIEJ WYDAJNOŚCI W PEŁNIENIU OKREŚLONYCH FUNKCJI. Z TEGO PUNKTU WIDZENIA MOŻNA WYRÓŻNIĆ NASTĘPUJĄCE

UKŁADY FUNKCJONALNE TKANEK.

UKŁAD

TWÓRCZY

(MERYSTEMY)

UKŁAD

OKRYWAJĄCY

(EPIDERMA, PERYDERMA)

UKŁAD

CHŁONNY

(EPIDERMA KORZENIA Z WŁOŚNIKAMI)

Slide105

UKŁAD

FOTOSYNTETYZUJĄCY

(

MIĘKISZ ZIELENIO-WY

)

UKŁAD

WZMACNIAJĄCY

(GŁÓWNIE KOLENCHYMA I SKLERENCHYMA, ALE RÓWNIEŻ CAŁY SYSTEM ŚCIAN KOMÓRKOWYCH, ZDREWNIAŁYCH LUB USZTYWNIO-NYCH PRZEZ TURGOR)

UKŁAD

PRZEWODZĄCY

(KSYLEM i FLOEM)

UKŁAD

ŚPICHRZOWY

(MIĘKISZ ŚPICHRZOWY

)

UKŁAD

PRZEWIETRZAJĄCY

(MIĘKISZ POWIETRZNY ORAZ APARATY SZPARKOWE I CAŁY SYSTEM PRZES-TWORÓW MIĘDZYKOMÓRKOWYCH, KANAŁÓW, KOMÓR I PORÓW WYPEŁNIONYCH GAZEM)

UKŁAD

WYDZIELNICZY

(KOMÓRKI WYDZIELNICZE I ICH ZESPOŁY)