Milan M. Ćirković Astronomska - PowerPoint Presentation

Slide1

Milan M. ĆirkovićAstronomska opservatorija BeogradPrirodno-matematički fakultet Univerziteta u Novom SaduFuture of Humanity Institute, Oxford Universitye-mail: mcirkovic@aob.rs17. V 2012.

Astronomske

Nobelove

nagrad

e:

Adekvatno predstavljanje najstarije

ZNANOSTI

?

Slide2

Astronomija i astronomske ZNANOSTIDvije grupe srodnih disciplina:„Tradicionalni“ partneri: meteorologija, klimatologija, geodezija, geofizika, spektroskopija, matematička kosmologija...Interdisciplinarne oblasti: nuklearna astrofizika, astrokemija, astrobiologija, planetarna geologija... Istinska povijest znanosti ne priznaje disciplinarne graniceSpecifična epistemologija i metodologijaOrganizacijski klasificirane u fizičke ili matematičko-fizičke oblasti

Slide3

Nobelove nagradeAlfred Nobel (1833-1896)Originalne nagrade: fizika , kemija , medicina, književnost, mirPrve dodjeljene 1901: Vilhelm Rendgen, Jakobus van‘t Hof, Emil fon Bering, Sili Pridom, Anri DinanPropozicije: najviše 3 dobitnika, po najviše 2 osnove , ne dodeljuje se posthumnoNovčana nagrada jako varira (posljednjih godina oko 10 miliona kruna ≈ 1 miliona eura)Pozitivna diskriminacija empirijske znanostiBrojne predrasude...

Slide4

1936: KoZmičkE zraKEVictor Franc Hess (1883-1964): “za otkriće kozmičkog zračenja“Ključna otkrića između 1911 i 1913Usavršeni instrumenti za detekciju zračenjaLetovi u balonu do 5,3 km visine (često i noću, uz veliki rizik)Rješenje misterije poijrekla jonizujućeg zračenja!Miliken: „kozmičke zrakei“Nakon Anschluss-a 1938, Hess emigrira u SAD gdje do kraja života radi na Fordham sveučilištu

Slide5

Slide6

Slide7

Slide8

Hans Albrecht Bethe (1906-2005): “za doprinos teoriji nuklearnih reakcija, a posebno za razjašnjenje stvaranja energije u zvijezdama”Rođen u Strasburu, u nemačkoj židovskojj porodiciUčenik Arnolda Somerfelda u Munchenu1933. emigrira najprije u V. Britaniju, a potom u SADNa Sveučilištu Cornell predavao skoro 70 godina (!)Nuklearna astrofizika, teorija polja, „Beteova biblija“, αβγ...SN1987AAnaliza nesreće u Černobilju...Brojne parodije, popularni članci...1967:

izvor

energije

zv

IJ

ezda

Slide9

Beteov (cno) ciklus

Slide10

Slide11

Slide12

1974: radio astronomijaMartin Ryle (1918-1984) i Antony Hewish (1924-): „za njihov pionirski rad u radio astronomiji: Ryle za izum tehnike aperturne sinteze, a Hewish za odlučujuću ulogu u otkriću pulsara“Aperturna sinteza omogućava korištenje velikih interferometara (od 1950-tih radio, a od 2000-tih i optičkih)Jedan od velikih skandala u istoriji nagrade...

Slide13

Optička aperturna sinteza

Slide14

Otkriće pulsara učinila je Jocelyn Bell Burnell .Ser Fred Hoyle (i drugi): nagrada Hewishu je skandalozni No-Bell...Hewish čak nije ni vjerovao da je signal autentičan!Objavljeni rad ima 5 autora, Hewish bio prvi, a Bellova drugi autorPrimjer zloupotrebe rukovođenja i mentoriranja, diskriminacije prema ženama u znanostikontroverza

Slide15

1978: Kozmička mikroVALNA pozadinaArno Allan Penzias (1933) i Robert Woodrow Wilson (1936) za „otkriće kozmičkog mikrovalnog pozadinskog zračenja“Kontroverza: slučajno otkriće bez adekvatne interpretacije?Diki i Pibls 1965. objašnjavaju stvarSvako može da čuje mikrotalasno pozadinsko zračenje!Ostatak epohe rekombinacije, oko 380 tisuća godina nakon Velikog praska... Gamov? Diki i Pibls?

Slide16

Slide17

1983: zvIJezde i nukleosintezaWilliam Alfred "Willy" Fowler (1911–1995) „za teorijske i eksperimentalne studije nuklearnih reakcija koje dovode do nastanka kemijskih elemenata“ i Subrahmanyan Chandrasekhar (சுப்பிரமணியன் சந்திரசேகர்) (1910–1995) „za teorijske studije fizičkih procesa ključnih za strukturu i evoluciju zvijezda“Značajna nepravda (Fowler potvrdio): izostavljanje ser Freda HoylaČandra(šekar): najuniverzalniji astrofizičar ikadaČandra vs. Edington Bijeli patuljci, hidrodinamika, crne rupe, povijest znanosti...Izvrstan organizator: urednik ApJ 20 god.Karl Segan: „Šta znači istinska elegancija naučio sam od Chandrasekhara.“

Slide18

B2FH teorija

Slide19

CHANDRASEKHAROVA granica: ključ za sudbinu zvIJezda

Slide20

Slide21

1993: binarni pulsarJoseph Hooton Taylor, Jr. (1941) i Russell Alan Hulse (1950) „za otkriće nove vrste pulsara koje je otvorilo nove mogućnosti za proučavanje gravitacije“1974: PSR B1913+16Period 0.05902999792988 sekundi... i raste!Emisija gravitacionih valova

Slide22

Slide23

2002: neutrinska i rendgenska astronomijaRikardo Đakoni (1931): „za pionirske doprinose astrofizici, koji su doveli do otkrića kozmičkih rendgenskih izvora“Masatoši Košiba (小柴 昌俊) (1926) i Rejmond Dejvis (1914–2006) „za detekciju kozmičkih neutrina„Neobično uspješni graditelji instrumenata!

Slide24

Slide25

Slide26

Slide27

Chandra x-ray observatory

Slide28

Slide29

Slide30

Slide31

Za “otkriće spektra crnog tijela i anizotropija kozsmičke mikrovalne pozadine”Džon Mater (1945)

Džordž Smut (1945)

2006:

COBE

Slide32

Slide33

2011: tamna energija!Za “otkriće ubrzanog širenja svemira kroz promatranja udaljenih supernovih”Sol Perlmuter (1959)

Brajan Šmit (1967)

Adam Ries (1969)

Slide34

Slide35

“Prošireni” Hablov zakon

Slide36

Slide37

Sve u svemu...18 astronomskih laureata iz fizike ( 9,4%)Poslije 2. svj. rata: 11,8%Posljednjih 25 godina: 16%U posljednjih par decenija godina trend od približno 1 u 5 godina.Manje od ulaganja, više od personala!Favorizirani promatrači (15/18)Brojni drugi nobelovci „usput“ dopriijneli astronomiji: Einstainn, Pol Dirac, Lav Landau, Hans Alfven, Stiven Weinberg...

Slide38

Nagrade iz Kemije relevantne za astronomijuHarold C. Urey (1934): „za otkriće deuterija“Paul

Crutzen

,

Mario Molina

i

Sherwood Rowland

(1995):

„za rad u atmosferskoj

kemiji

, sa naglaskom na formiranje i raspad ozona

”

Gerhard Herzberg

(1971): „za doprinos spektroskopiji

“

Slide39

Juri: Pionir planetarnih ZNANOSTI i astrobiologijeOtac astrokemije i paleoklimatologijeDoprinio razvoju teorija nastanka planeta i satelitaSudari Zemlje sa kometama i asteroidima?Sa Mullerom prvi sintetirao aminokiseline u simuliranoj primordijalnoj atmosferi Zemlje

Slide40

Nobelovac za mir značajan za astronomijuАндрей Дмитриевич Сахаров (1921–1989), laureat 1975„za ubjedljivu odbranu neotuđivih ljudskih prava kao temelja istinske i trajne međunarodne saradnje“„Otac sovjetske hidrogenske bombe“1967-1986 u zatvoru, kućnom pritvoru ili progonstvuIzumitelj tokamakaPrva teorija bariogeneze (1967): objašnjenje asimetrije materije i antimaterije

Slide41

Habl: otkriće galaksija, širenje svemiraEdington: struktura zvezda Lemetr, Gamov: Veliki prasakOort: galaktička dinamika Zeljdovič, Ostrajker, Pibls: stvaranje struktureBekenštajn, Hoking i Penrouz: termodinamika crnih rupaGut, Linde: kozmološka inflacijaTKo je zasluživao, a nije dobio?

Slide42

Slide43

HVALA NA PAŽNJI!