Elementy teorii wyboru konsumenta - PowerPoint Presentation

Slide1

Elementy teorii wyboru konsumentaSlide2

Użyteczność

2

Podstawowym celem działalności konsumenta jest maksymalne zaspokojenie potrzeb.

Miarą stopnia zaspokojenia potrzeb jest użyteczność dóbr i usług, czyli subiektywna przyjemność wynikająca z ich konsumowania.

Użyteczność jest zatem sumą zadowolenia (satysfakcji), jaką czerpie indywidualny konsument z konsumowania lub posiadania danego dobra.

Niemiecki ekonomista H.H.

Gossen

sformułował podstawowe

zasady teorii użyteczności

Slide3

Użyteczność całkowita

i krańcowa

3

Użyteczność całkowita

jest sumą satysfakcji (zadowolenia) osiągniętej dzięki zakupowi

n

jednostek dobra

y

i.

Możemy także analizować dodatkową użyteczność, będącą efektem konsumpcji dodatkowej (krańcowej) jednostki dobra y

i.

Użyteczność krańcowa

oznacza zmianę użyteczności całkowitej, spowodowaną zmianą ilości konsumowanego dobra o jednostkę.

Slide4

Użyteczność krańcową można wyrazić następująco:

4

UK = dU/dy

i

gdzie:

UK

— użyteczność krańcowa,

dU

— zmiana użyteczności całkowitej (pochodna) spowodowana zmianą ilości konsumowanego dobra,

d

y

i

, — zmiana ilości konsumowanego dobra

y

i

.Slide5

Prawo malejącej użyteczności krańcowej

5

Wraz ze wzrostem konsumowanej ilości dobra, jego krańcowa użyteczność ma tendencję do zmniejszania się. Z reguły bowiem konsumpcja pierwszej jednostki danego dobra dostarcza największej satysfakcji.

Paradoks wody i diamentów

Użyteczność krańcowa znajduje swoje odzwierciedlenie w cenie danego dobra.Slide6

6

Użyteczność a) całkowita; b) krańcowa

Źródło: P.A. Samuelson, W.D. Nordhaus,

Ekonomia,

t. 1, Warszawa 1995, s. 618.Slide7

Możliwości konsumenta

7

Linia ograniczenia budżetowego

pokazuje najlepsze (największe) koszyki dóbr, które może nabyć konsument, rozporządzający określonym dochodem.

To, ile dóbr

Y

uzyskamy w zamian za rezygnację z jednej jednostki dobra

X, zależy

od kąta nachylenia linii ograniczenia budżetowego. Miarą tego nachylenia jest:

tgα =P

x

/P

ySlide8

Przesunięcia i zmiany nachylenia linii ograniczenia budżetowego

8

Wzrost dochodu przesuwa linię ograniczenia budżetowego równolegle w prawo i w górę

Jeśli cena któregoś dobra wzrośnie, linia ograniczenia budżetowego ponownie zmieni położenie. Dobro stanie się trudniej dostępne (przy stałym dochodzie oraz stałej cenie i ilości drugiego dobra konsument będzie go mógł kupić mniej).

Na przykład, jeśli cena dobra

(X)

wzrośnie, to linia ograniczenia budżetowego obróci się wokół punktu przecięcia z osią pionową i stanie się bardziej stroma.

Pewne koszyki dóbr znów staną się dla konsumenta niedostępneSlide9

Przesunięcie i zmiana nachylenia linii ograniczenia budżetowego

9Slide10

Równanie linii ograniczenia budżetowego

10

P

x

*X+P

y

*Y=M

lub po przekształceniu:

Współczynnik kierunkowy tej linii prostej, a, jest równy stosunkowi cen -P

x

/P

y

wyraz wolny, b, jest równy M/P

y

Slide11

Przykład

11

Paweł dysponuje dochodem w wysokości 20 jednostek pieniądza. Dobro

X

kosztuje 2, a dobro

Y -

4.

Paweł ma też 20 bonów.

obowiązuje zasada: 2 bony za jednostkę dobra

Y

i 4 bony za jednostkę dobra

X.

Ile jednostek

X

i

Y

może kupić?

Możemy zapisać jego „pieniężne" ograniczenie budżetowe jako:

2x+4y=20

gdzie

x

oraz

y

to ilości dobra

X

i

Y

kupowane przez Pawła za 20 jednostek pieniądza po cenach: 2 jednostki za sztukę dobra

X

oraz 4 jednostki za sztukę dobra

Y.

Paweł ma 20 bonów, warunkiem zaś kupna dobra

X

jest oddanie 4 bonów, a dobra

Y

- 2 bonów, „bonowa" linia ograniczenia budżetowego jest wyrażona wzorem:

4x+2y=20Slide12

Preferencje konsumenta

12

Funkcja użyteczności

jest to reguła, która koszykom dóbr przyporządkowuje tym

większe

liczby (wskaźniki użyteczności), im

wyżej

ocenia je konsument.

Na przykład, funkcję użyteczności można wyrazić wzorem:

U(x, y)=x+y

,

gdzie

x, y

to ilości nabywanych dóbr.

Jeśli koszyk składałby się z 5 jednostek dobra

X

i 8 jednostek dobra

Y,

osiągnąłby użyteczność

U(5,

8) = 5+8 = 13.

Natomiast koszykowi składającemu się wyłącznie z 14 jednostek dobra

X

odpowiada wskaźnik użyteczności U(14, 0) = 14 + 0= 14.

Konsument wybrałby koszyk drugi (wskaźnik użyteczności 14 jest większy od wskaźnika 13).Slide13

„Mapa" gustów konsumenta

13

„Mapa" gustów konsumenta składa się z krzywych obojętności.

Na krzywej obojętności leżą punkty odpowiadające koszykom dóbr o takiej samej użyteczności.

Krzywe te można bez trudu wyprowadzić z funkcji użyteczności.

Np. funkcja użyteczności to

U(x, y) = x+y.

Powiedzmy, że chcemy znaleźć krzywą obojętności, czyli zbiór koszyków

(x, y)

o wskaźniku użyteczności równym

U(x, y)=3.

Oznacza to, że liczby

x

i

y,

opisujące ilości dobra

X

i dobra

Y

w tych koszykach, muszą spełniać równanie:

U(x,y) = 3=x+y,

Czyli równanie szukanej krzywej obojętności to

y= - x+3.Slide14

Krzywe obojętności

14

Krzywe obojętności są nachylone ujemnie.

Wzrost ilości jednego z dóbr w jego koszyku sprawia, że ocena tego koszyka wzrasta.

Gdy wzrasta ilość jednego dobra to ilość drugiego musi się zmniejszyć.

Krzywej obojętności U

3

odpowiada wyższy wskaźnik użyteczności niż linii

U

2

Krzywe obojętności nie mogą się przecinaćSlide15

Krańcowa stopa substytucji

15

Krańcowa stopa substytucji

dobra

Y

dobrem

X

jest to ilość dobra Y z jakiej musi zrezygnować konsument, jeżeli chce zwiększyć o jednostkę ilość dobra X, nie zmieniając łącznej użyteczności.

Krańcowa stopa substytucji ma charakter malejący, gdy dodatkowe jednostki jednego dobra można pozyskiwać kosztem coraz mniejszych ilości drugiego dobra.Slide16

Przykład

16

W zależności od upodobań konsumenta, czyli kształtu jego krzywych obojętności,

taka sama

porcja dobra

Y

(książek) równa ΔY jest tu warta różne ilości dobra

X

(piwa), czyli ΔX

1

lub Δ

X

2

.

Slide17

Optymalny koszyk dóbr

17

Optymalny koszyk dóbr

odpowiada takiemu punktowi na linii ograniczenia budżetowego, w którym jest ona styczna do krzywej obojętności.

Na rysunku najlepszą z kombinacji dóbr dostępnych dla konsumenta jest koszyk

E.

Krzywa

b

jest dlań „najwyższą" osiągalną krzywą obojętności.

Punkt równowagi konsumenta

Slide18

Konsument a zmiany dochodu

18Slide19

19

Łącząc

punkty równowagi konsumenta odpowiadające różnym poziomom jego dochodu, otrzymamy

ścieżkę wzrostu dochodu

Z jej kształtu można odczytać, do jakich kategorii zaliczają się dobra nabywane przez konsumenta.

Gdy oba są dobrami normalnymi, ścieżka wzrostu dochodu wznosi się skośnie w prawo.

Jeśli jedno z nich jest dobrem niższego rzędu, to coraz bardziej zbliża się ona do osi układu współrzędnych, na której zaznaczono ilość dobra normalnego. Slide20

Punkt równowagi a zmiany cen

20

Wzrost ceny dobra

X

powoduje obrót linii ograniczenia budżetowego z położenia

AB

do

AC

(rys. a). Popyt konsumenta na drożejące dobro zmniejsza

się o

ΔX.

Rys b. przykład dóbr Giffena (wzrost ceny powoduje wzrost zapotrzebowania)

Wzrost ceny a wielkość zakupów

Slide21

Efekt substytucyjny i efekt dochodowy

21

Wzrost ceny jednego z dóbr powoduje tzw. efekt substytucyjny i dochodowy.

Efekt substytucyjny

polega na tym, że zmiana ceny danego dobra zmienia jego relację do cen pozostałych dóbr, które wówczas relatywnie tanieją, co wywołuje substytucję dóbr, które podrożały. Rośnie popyt na dobra substytucyjne, których cena jest relatywnie niższa

Efekt dochodowy

polega na tym, że zmiana ceny wpływa na zmianę dochodów realnych. Wzrost ceny powoduje spadek realnych dochodów, wobec czego konsumenci mogą kupić mniej tego dobra.Slide22

Efekt substytucyjny i efekt dochodowy

22

pod wpływem wzrostu ceny dobra

X

linia ograniczenia budżetowego zmienia nachylenie. Jej położenie zmienia się

z a na b.

efekt substytucyjny powoduje zmniejszenie zapotrzebowania na dobro, którego cena rośnie.

Wzrost ceny dobra powoduje zastępowanie go innymi dobrami i spadek popytu

.

Jednocześnie wzrost ten osłabia siłę nabywczą konsumenta, co dodatkowo zmniejsza popyt na dobro X (efekt dochodowy

)

Slide23

Przykład

23

Jeden z 10 „nowych” krajów członkowskich UE otrzymał pewną kwotę Euro z Funduszu Spójności na rozwój infrastruktury

Rząd podjął decyzję o wykorzystaniu tych środków na budowę autostrad i modernizację transportu kolejowego

Wykorzystując narzędzia teorii wyboru konsumenta, przyjmujemy, że dobro Y to kilometry autostrady, a dobro X to kilometry nowoczesnych torów kolejowych

Koszty budowy dróg i torów traktujemy jako ich ceny

Wielkością maksymalizowaną jest zdolność przewozowa sieci transportowej w kraju

Punkty położone na tej samej krzywej obojętności dostarczają jednakową ilość usług transportowychSlide24

24

Celem rządu jest znalezienie się na jak najwyższej krzywej

Położenie linii ograniczenia budżetowego wyznaczone jest ilością środków z budżetu UE i budżetu krajowego oraz kosztów budowy 1 km autostrady i 1 km torów

Wybrana przez rząd kombinacja ilości km autostrad i torów jest optymalna, jeżeli wybór dokonany był w warunkach możliwie pełnej (doskonałej) informacji odnośnie: wpływu rozbudowy sieci transportowej na wielkość przewozów (kształt krzywych obojętności), kompletności i jakości rachunku kosztów, spełnienia wymogów korzystania ze środków europejskich

Koszty budowy powinny uwzględniać również koszty pośrednie w postaci na przykład zanieczyszczenia środowiska, koszty wykupu gruntów w przypadku autostrad (przypadek budowy drogi na lotnisko w Pyrzycach)

Im niższa jakość informacji tym większe ryzyko, że wybór dokonany przez rząd będzie odbiegał od optimumSlide25

25

Punkt równowagi rządu

km autostrady

km torów kolejowych